Kereste
Çevremizde gördüğümüz birçok ahşap eşyanın yapımında kullanılmak üzere işlenip hazırlanmış olan oduna kereste denir. ODUN maddesinde, odunun ağacın canlı bir parçasıyken taşıdığı özelliklerin yanı sıra başlıca iki odun türü olan sert odunlular ve yumuşak odunlular da anlatılmaktadır. Sert odunlu ağaçlar arasında meşe, sakızağacı, akçaağaç, kavak, ceviz ağacı, kayın, karaağaç, kestane ağacı, söğüt, maun ve tikağacı sayılabilir. Başlıca yumuşak odunlu ağaçlar da çam, köknar, ladin, kara çam, sedir, servi ve kıyı sekoyasıdır.
Kereste üretiminde, dünyanın en büyük üreticisi olan SSCB’yi sırasıyla ABD, Çin, Brezilya, Kanada ve Hindistan izler. Öbür başlıca kereste üreticileri Endonezya, Nijerya, İsveç, Japonya, Filipinler ve Finlandiya’dır. Dünyanın en fazla kereste satın alan ülkesi ise İngiltere’dir.
Kereste Üretimi
Ağaç kesme yöntemleri sürekli olarak değişmektedir. 1940’lardan sonra ağaçlar genellikle zincir testerelerle kesilirdi. Bir bisiklet zincirine benzeyen ve her halkasında bir testere dişi olan bu testereler benzin ya da elektrik motoruyla çalışırdı. Daha yakın zamanlarda bulunan yöntemlerde ise ağaçlar çok büyük hidrolik makaslarla kesilmektedir. Ağaç kesilip yere devrildikten sonra motorlu testerelerle kesilerek taşınmaya uygun boyutlarda tomruklar hazırlanır.
Ulaşıma elverişli olmayan dağlık bölgelerde tomruklar yakındaki toplama yerlerine helikopterlerle ya da buhar gücüyle çalışan, teleferiğe benzer sistemlerle havadan taşınır. Tomruklar daha sonra kamyonlara ya da yük vagonlarına yüklenerek hızar atölyelerine götürülür. Kesim yerinin yakınında bir ırmak varsa tomruklar tek tek ya da birbirine zincirlerle bağlanıp ırmakta yüzdürülerek de taşınabilir. Ağaçların kesildiği yer traktör ve kamyonların hareketine elverişliyse, tomruklar bu araçlara yüklenerek taşınır. Ormancılık işletmelerinin çalıştırdığı büyük hızar atölyelerinde tomruk önce boyuna göre iki ya da daha çok parçaya bölünür. Bölünen parçalar raylar üzerinde hareket eden tekerlekli taşıyıcılar üzerine yuvarlanır. Taşıyıcı, üzerindeki tomrukla birlikte rayın bir ucuna doğru giderken bir döner testere tomruğu boydan boya keserek bir dilim odunu tomruktan ayırır. Taşıyıcı sonra geriye, rayın öbür ucuna doğru gider. Bu geçişinde de tomruktan başka bir dilim kesilip ayrılır. Esnek çelikten yapılmış olan döner testerenin konumu ayarlanarak dilimlerin istenen kalınlıkta olması sağlanır.
Bundan sonraki aşama kaba kerestenin düzeltilmesi, yüzeyindeki pürüzlerin rendelenerek giderilmesi ve çeşitlerine göre sınıflandırılması işlemlerini kapsar. Elde edilen kereste daha sonra kurutulur. Ağaçların topraktan kökleriyle emdiği besinler ağacın her yerine suyla taşındığı için yeni kesilmiş bir ağacın ağırlığının üçte ikisi sudur. Eğer bir kereste kurutulmadan kullanılırsa, zamanla kuruyup eğrilir ve biçimi bozulur.
Kurutma işlemi ya açık havada ya da sıcaklığı denetlenen fırınlarda yapılır. Açık havada kurutma işlemi bir aydan bir yıla kadar sürebilir. Açık havada kurutulan kerestede yüzde 25 kadar su kalabilir. Kurutma fırınlarında ise bu işlem iki haftadan kısa bir sürede tamamlanır ve su miktarı yüzde 6’ya kadar düşürülebilir. Yer döşemesinde ve mobilyacılıkta bu tür fırınlanmış kereste kullanılır. Genel yapı işlerinde kullanılacak kerestede ise yüzde 15 su bulunması kabul edilebilir.
Kullanım Alanları
Kuzey Amerika’da ve Avrupa’nın bazı bölgelerinde, örneğin İskandinav ülkelerinde, yumuşak odunlulardan elde edilen keresteler ev, ambar, fabrika yapımında ve başka yapı işlerinde kullanılır. Mobilyacılıkta, tekne yapımında, kutu, sandık, tahta perde gibi birçok başka ahşap sanayi ürününün yapımında da kereste kullanılır. Kerestenin başka bir önemli kullanım alanı da kâğıt sanayisinin hammaddesi olan odun hamuru üretimidir. Kaplama, kontrplak ve sunta da keresteden yapılır. Kütüklerin çok ince dilimler halinde kesilmesi ya da elma soyar gibi soyulmasıyla elde edilen çok ince ağaç levhalar olan kaplama, dekoratif amaçla başka tahtaların kaplanmasında ve kontrplak yapımında kullanılır. Kontrplak, üç ya da beş gibi tek sayıda kaplama levhasının birbirine yapıştırılmasıyla elde edilir. Kontrplak yapılırken her kaplama levhası, damarlarının doğrultusu bir öncekininkilere dik olacak biçimde birbiri üzerine yapıştırılır. Kontrplaktan istenen boyutlarda ve çok sağlam panolar yapılır.
Sunta, küçük odun parçaları, talaş ve bıçkı tozunun bazı kimyasal maddelerle ısıtılıp sıkıştırılarak kaynaştırılması yoluyla elde edilen levhadır. Kontrplak ve sunta mobilyacılıkta ve inşaat sanayisinde yaygın olarak kullanılır.
