Bilgi Diyarı

Aşağıdaki Kutu ile Sonsuz Bilgi Diyarı'nda İstediğinizi Arayabilirsiniz...

Klan

  • Okunma : 701

Klan, Etnoloji uzmanlarının toplumsal örgütlenmenin ilk biçimi saydıkları tekyanlı akrabalık grubu.

Aileden daha geniş olan klanda, yetke henüz dağınıktır ve soyut egemenlik yoktur. Bu nedenle, klan toplumları, kapalı ve durmuş oturmuş toplumlardır. Klan üyeleri, bir akrabalık bağıyla birbirlerine bağlanırlar. Ama bu özellik, onların mutlaka aynı kandan olduklarını göstermez; üyeler, gerçek olmaktan çok efsaneye dayanan ortak bir atadan geldiklerini öne sürerler. Ortak ata, gerçekten varolmuş ve çok eski zamanlarda ün kazanmış olabilir. Çevresinde bir efsane yaratılan bu ortak ataya olağanüstü güçler maledilir ve topluluğun koruyucusu sayılır.

Aynı soyun adını taşıdıkları için, üyeler birbirlerini tanırlar. Arma (dövme, kulübelelerin donatılışı, örtüler, giysiler üstündeki nakış) ve raslantısal olarak bir totem (topluluğun simgesi bir hayvan ya da bitki türü biçimindedir) gibi öğeler, klanın üyelerinin kimliğini tanıtıcı simgeler oldukları kadar, onların öbür klanların üyelerinden ayırt edilmesini de sağlarlar.

Klanın bir başka özelliği, eşini klan dışından seçme zorunluluğunu getiren ve "dışardan evlenme (egzogami) yasası" adı verilen değiş tokuştur. Bu kural evrenselleştiği ölçüde, başlangıçta her toplumda yakın akrabayla evlenmenin yasaklandığı varsayımının ortaya atılmasına yol açmıştır.

Klan, toplumsal ilişkilerde de önemli rol oynar ve birçok işlevi yerine getirir. Bu işlev önce iktisadi yönle ilgilidir; çünkü klanda malların değiş tokuş kuralları vardır. Siyasal bakımdansa, klan, ata ile yeni kuşaklar arasında aracılık görevi yapan ve bir yaşlılar meclisiyle birlikte çalışan saygıdeğer bir yaşlının (ata) yetkesi altındadır. Bu yaşlının gücü, zorlamaya değil kana dayanır; "şef" aynı zamanda yargıç görevini de yüklenir. Klan, anlaşmazlıkların dışardan değil, içerden çözümlendiği bir birlik içindedir.

Koruyucu toteme bağlı her üye özel ödevlerle yükümlüdür; üyelerden birine yapılan bir saldırı, herkese yapılmış sayılır. Gerçekte, doğumdan ölüme kadar her bireyin bakımı, klanın sorumluluğu altındadır. Klanın temel işlevi de budur: Bireyi korumak ve güvenliğini sağlamak.