Kukla
Kukla, Elle ya da iple bebekler oynatılmasına dayanan seyirlik oyun.
En eski seyirlik oyunlardan biri olan kuklanın, eski çağlarda Çin'de ortaya çıktığı ileri sürülmektedir. Yunan ve Roma dünyasında da yaygın bir tür olan kukla, zamanla pek çok ülkede benimsenmiştir. Orta Asya Türkleri arasında çadır hayal "ipli kukla", kol korçak da "el kuklası" yerine kullanılmış, Anadolu'ya Orta Asya'dan gelen kuklatüründe, yakın çağlarda Batı kuklasının etkileri görülmeye başlanmıştır (Batı kuklasının XVIII. yy'da Türkiye'ye girdiği sanılmaktadır). XIX. yy'da Türk kuklacılığı üstünde en büyük etkiyi İngiliz kuklacısı Thomas Holden yapmıştır: 1882, 1890, 1910 yıllarında Türkiye'ye (İstanbul'a) gelen Thomas Holden, çeşitli kukla gösterileri sunmuş ve Türk kuklacılarından Emin Bey ile Cemil Bey'i etkilemiştir.
Türk kukla oyunlarında konular ya karagöz ve ortaoyunlarından alınır ya da halk efsaneleri ile aşk öykülerinden seçilir. Türk kuklası ile tuluat tiyatrosu arasında tipler bakımından da büyük yakınlık vardır. Karagöz ve Kavuklu'nun kukla oyunundaki karşılığı İbiş'tir. İbiş, her zaman uşak rolündedir. Hacivat ile Pişekâr'ın karşılığı da İbiş'in efendisi durumunda olan İhtiyar'dır.
Günümüzde kuklanın iki tekniği vardır: El kuklası; ipli kukla. El kuklasında, kuklacı küçük bir sahnenin altına gizlenir; iki eline geçirdiği iki kuklayı karşılıklı olarak konuşturur ve çeşitli hareketler yaptırır. Oyunun eğlendirici yönünü, konuşmalardaki komiklikten çok, kuklaların biçimi ve ilgi çekici hareketleri oluşturur.
İpli kuklada da kuklacı, sahnenin gerisine gizlenir ve sahnenin üstünde kuklalara bağlanan ipleri oynatarak oyununu sunar. Batı kökenli olan iskemle kuklasında göğüslerinden yatay biçimde bir ip geçirilen kuklalar, gayda ve benzeri çalgılar eşliğinde aşağıdan ipleri çekilerek sıçratılıp dans ettirilir. Türk kuklacıları, oyunlarında, tuluat tiyatrosu gösterilerinin başındaki kantolar, düettolar gibi danslı numaraları ipli kuklalarla, oyunun asıl bölümünü de el kuklalarıyla yansıtmışlardır.