Okaliptüs
Soğuk algınlığında soluk açmak için emilen bazı pastillerin bileşiminde mentolün yanı sıra genellikle okaliptüs yağı bulunur. Bu keskin kokulu yakıcı yağ okaliptüs ağaçlarının yapraklarından çıkarılır. Mersingiller familyasının Eucalyptus cinsini oluşturan bu ağaçların 500 kadar türü vardır. Kışın yapraklarını dökmeyen okaliptüsler genellikle uzun boylu, düzgün ve dik gövdeli, görkemli ağaçlardır. Genellikle yaşlandıkça orak biçimini alan derimsi ve düz kenarlı ince uzun yaprakları, beyaz ya da sarı küçük çiçekleri vardır. Kimi türlerde çiçeklerin erkekorganları göz alıcı renkleriyle dikkati çeker. Çiçekler döllendikten sonra, içinde çok sayıda minik tohumu barındıran kapsül tipinde meyvelere dönüşür. Okaliptüsler çok hızlı büyüyen ağaçlardır; öyle ki, bir okaliptüs fidanı yılda 4 metre boy atabilir. Bazı türleri (örneğin Eucalyptus regrıarıs) 90 metreye kadar uzayabilir.
Anayurdu Avustralya olan okaliptüsler ayrıca, Avrupa, Hindistan, Güney Amerika, ABD’nin güney kesimleri, Cezayir, Mısır ve Güney Afrika başta olmak üzere dünyanın öbür sıcak bölgelerine de götürülmüştür. Yaygın biçimde süs ve gölge ağacı olarak dikilen bu ağaçlardan, su çekici özelliği nedeniyle, sıtma kaynağı olan bataklıkların kurutulmasında da yararlanılır; işte bu yüzden okaliptüslere “sıtmaağacı” da denir. Yurdumuzun özellikle güney kıyılarında da yetiştirilen bu ağaçlar Türkiye’ye ilk kez 19. yüzyılın sonlarına doğru getirilmiştir. Ama orman ağacı olarak yetiştirilmeye 1939’da Tarsus yakınındaki Karabucak bataklığını kurutmak amacıyla başlanmış ve verimli bir orman oluşturulmuştur. Ayrıca park, bahçe ve cadde kenarlarına da yaygın olarak dikilmiştir.
Bazı okaliptüs türlerinin yapraklarından okaliptüs esansı denen uçucu bir yağ çıkarılır. Başlıca bileşeni “okaliptol” adlı kimyasal bir bileşik olan bu yağ, balgam söktürücü ve antiseptik olarak kullanılır. İşte bu yüzden de pastillerin bileşimine girer. Bazı türlerin (Eucalyptus sideroxylon ve Eucalyptus longifolia) ticari açıdan çok değerli, sert ve sağlam odunu inşaatçılıkta ve iyi cila tuttuğu için mobilyacılıkta kullanılır. Avustralya’da yakacak olarak da yararlanılan bu ağaçların gövde ve dal kabuklarından sepicilikte önemli bir madde olan tanen, bazı türlerinin de iç kabuğundan, yani soymuk katmanından halat ve kâğıt yapımında kullanılan bir lif çıkarılır. Balözü bakımından zengin çiçeklerinden ötürü okaliptüsler arıcılıkta da değerlidir.
