Robot
Robot sözcüğünü ilk kez 1920’de Çek yazarı Karel Çapek bir oyununda kullanmıştı. Oyunun adı, “Rossum’un Evrensel Robotları” anlamına gelen Çekçe sözcüklerin başharfleriyle kısaca R.U.R. idi. Bu yapıtında Çapek, bütün zihinsel ve fiziksel işlerin mekanik kölelerce yapıldığı bir dünyayı canlandırmış, “robot” adını da “zorunlu hizmet” anlamına gelen Çekçe robota sözcüğünden türetmişti. Dolayısıyla robot sözcüğü “mekanik insan” anlamında kullanılmaya başlandı.
Gerçek robotlar çeşitli işler yapabilen makinelerdir. Otomatik makinelerin çoğu yalnızca tek bir iş yapabilir; ama mekanizmaları değiştirilerek robotlara birçok iş yaptırılabilir. Robotların, robot kol denen ve gövdeye eklemlerle bağlanmış organları olabilir. Bu kollar herhangi bir eşyanın yapımı için gerekli olan aletleri ve parçaları taşıyabilir ve kullanabilir. Örneğin bir robot kola boya tabancası tutturulabilir, daha sonra da gerekli değişiklikler yapılarak bir matkap ucu (delici uç) takılabilir. Günümüzde motorlu taşıt üreten fabrikaların montaj hatlarında, kaynak işi yapan robot kollardan yaygın olarak yararlanılmaktadır.
Robotlar bilgisayarlarla denetlenebilir. Bu tür bilgisayarlara, robota yapacağı hareketleri bildiren programlar yüklenir. Robot bu hareketleri, ek bir komuta gerek kalmaksızın defalarca tekrarlayabilir. Bu nedenle sıkıcı ve tekdüze ya da tehlikeli işlerin yapılmasında robot kullanımı yeğlenir.
Robotun yaptığı iş bitince bilgisayar programı değiştirilebilir. Yeni program robotun farklı bir iş yapmasını sağlayabilir. Örneğin, bir ağaç eşya fabrikasındaki bir robota ilkbaharda bahçe sandalyesi, sonbaharda kızak yaptırılabilir. Aynı robot bahçe iskemlelerindeki delikleri delebildiği gibi kızakları da bir boya tabancasıyla boyayabilir.
Robota Yapacağı İşin Öğretilmesi
Robotlar çeşitli biçimlerde programlanabilir. Örneğin, bir operatör elle kumanda mekanizmasıyla robotu işlem sırasına göre olması gereken bütün konumlara getirir. Bu arada robotun her konumu bilgisayar belleğine kaydedilir. Bu işlem tamamlandığında artık operatöre gerek kalmaz; bilgisayar, belleğine kaydedilmiş olan bilgiler doğrultusunda robota kumanda eder ve onu sırasıyla gerekli konumlara getirir. Bu programlama yöntemine “noktadan noktaya” öğretim denir. “Kesintisiz yol” öğretimi denen bir başka programlama yönteminde ise operatör kumanda mekanizmasıyla, robotun yapması gereken bütün hareketleri sırayla yapar. Bu hareketler bilgisayarın belleğine işlenir. Böylece robota, boya püskürtme gibi işler için uygun olan düzgün kesintisiz bir hareket yaptırılabilir.
Bilimkurguda Robotlar
Gerçek robotların ataları saatler, ilk otomatik dokuma tezgâhları ve mekanik oyuncaklar gibi makinelerdir. Günümüzün bilgisayar denetimli robotları bu alandaki en son gelişmelerin ürünleridir. Ama modern fabrikalardaki en gelişkin robotların bile pek insana benzer bir görünümleri yoktur. Oysa kitaplardaki ve filmlerdeki robotlara çoğu kez işitme, konuşma, görme ve hareket etme gibi insana özgü özellikler de yüklenmiştir. Bazıları insan görünümündedir ve bunlara Yunanca’da “adam” anlamına gelen andros sözcüğünden türetilmiş “android” adı takılmıştır. Androidler insan gibi davranır ve zekâlarını kullanarak her türlü işi yaparlar. Ünlü yazar Isaac Asimov da bilimkurgu öykülerinde, robotlar ile onların efendileri olan insanlar arasındaki ilişkileri anlatır.
Bir gün gerçekten bu tür robotlar olacak mı? Belki. Bilgisayar biliminin yapay zekâ dalı, çevrelerini “algılayabilen” ve elde ettikleri bilgileri iş yapmakta kullanan robotların geliştirilmesiyle ilgilenmektedir. Geleceğin gelişkin robotlarının ses ve ışığı algılayabilen elektronik algılayıcıları (bir anlamda “göz” ve “kulak”ları) olacaktır. Bugün bile konuşabilen ve okuyabilen makineler vardır.
Filmlerdeki robotlar çoğu kez ayakları üzerinde “yürürken” görülür. Ama bir robotu ayakları üzerinde dengede tutabilmek için yapılması gereken bilgisayar hesapları çok karmaşıktır ve anında yapılması gerekir. Bu nedenle robotlar daha çok tekerlekler üzerinde hareket ettirilir. Eğer bir robot kaba bir zemin üzerinde hareket etmek zorundaysa, dengesini dört ya da daha çok bacakla sağlar.
