Tungsten
Tungsten, gri ya da beyaz, ağır, metal özelliği taşıyan bir kimyasal elementtir. Adı, İsveççe’de “ağır” anlamındaki tung ve “taş” anlamındaki s ten sözcüklerinden gelir. Volfram olarak da adlandırılan tungstenin kimyasal simgesi W, atom numarası 74, atom ağırlığı ise 183,85’tir. Tungsten kurşunun hemen hemen iki katı ağırlıktadır. Erime noktası 3.410°C’dir; bu, tüm metaller arasında en yüksek erime sıcaklığıdır.
Tungsteni ilk olarak 1783’te İspanyol kardeşler Juan Jose ve Fausto Elhuyar ayırmayı başardılar. Tungsten mineralleri çoğunlukla dağlık bölgelerdeki kayaçlarda bulunur; tungstenin ticari miktarlarda elde edilebildiği mineraller volframit ve şelittir. Tungsten kaynakları bulunan başlıca ülkeler Çin, Birmanya, Güney Kore, Brezilya, Portekiz, Rusya ve ABD’dir.
Tungsten üretiminde cevher önce kırılır ve suyla yıkanır. Hafif kayaç parçacıkları suyla sürüklenip gider ve geriye ağır tungsten mineralleri kalır. Bu derişik cevher kimyasal işlemlerden geçirilir ve çözünür (ayrışabilir) bir tungsten bileşiği elde edilir; sonra da bu bileşiğin çözünmesi ve böylece çözünmeyen katışkıların ayrılması sağlanır. Kimyasal arıtma işlemi tungsten oksidin elde edilmesine kadar sürer. Bu oksit, hidrojen ya da karbonla işlemden geçirildiğinde katışkısız tungsten elde edilir. Yüksek erime noktası nedeniyle tungsteni eritmek güç olduğu için, toz halindeki metal sıkıştırılarak çubuk haline getirilir, ısıtılır ve dövülerek inceltilir. Bu çubuklar haddeden (merdanelerin arasından) geçirilerek ya da dövülerek levha haline, kalıpların içinden çekilerek de ince tel haline getirilebilir.
Katışkısız tungstenin başlıca kullanım alanı elektronik ve elektrik sanayileridir. Tungsten ısındığında camla hemen hemen aynı oranda genleşir ve bu özelliği nedeniyle cam ve metal yüzeyler arasında sızdırmazlık elemanı (conta) olarak kullanılır. İçten yanmalı motorların çoğunda, distribütör ve buji kontak noktaları tungstenden yapılır. Elektrik ampullerinin filamanları için tungsten tel kullanılır. Yüksek dayanımlı çelik alaşımları üretimi, tungstenin başlıca kullanım alanlarından bir başkasıdır. Sertliğini ve dayanıklılığını yüksek sıcaklıklarda da koruyan bu alaşımlar jet motorları, silahlar ve yüksek hızlarda çalışan kesici takımların yapımında kullanılır.
Tungsten ve karbonun yüksek sıcaklıklarda birleştirilmesiyle elde edilen tungsten karbür en önemli tungsten bileşiğidir. İnsan eliyle yapılmış en sert maddelerden biri olan tungsten karbür kesme ve delme işlemlerinde elmas yerine kullanılır.
