Tayvan
Çin’in güneydoğu kıyılarından 140 km kadar uzakta yer alan Tayvan Adası, çevresindeki 30’a yakın adayla birlikte, resmi adı Çin Cumhuriyeti olan Milliyetçi Çin’i oluşturur. 16. yüzyıl sonunda adaya gelen Portekizli gezginler Tayvan’a, “güzel ada” anlamına gelen Ilha Formosa adını vermişlerdi. Ada, bugün pek kullanılmamakla birlikte Formoza adıyla da bilinir.
Tayvan Adası’nın doğusunda, batıdaki bereketli geniş ovaya doğru yumuşak bir eğimle alçalan dağlar yer alır. Adanın iklimi tropiktir, dağlık bölge çok yağış alır. Sık ormanlarla kaplı olan bu bölgede ayı, yaban domuzu ve geyik gibi yabanıl hayvanlar yaşar.
Tayvan, değerli kâfurağaçlarının bulunduğu ender ülkelerden biridir. Batıdaki düzlüklerde şeker kamışı, pirinç, çay, tatlı patates, meyve ve tütün yetiştirilir. Adanın yerli halkı Malay-Polinezya asıllıdır, ama nüfusun büyük bölümünü Güney Çin’den gelerek adaya yerleşenlerin soyundan gelen Çinliler oluşturur. Tayvan’da Çince, Japonca ve İngilizce konuşulur. Budacılık ve Taoculuk gibi Uzakdoğu dinlerinin yaygın olduğu ülkede, küçük olmakla birlikte Hıristiyan ve Müslüman azınlıklar da vardır.
Tayvan’ın başkenti Taype’nin, ülkenin ikinci büyük kentleri olan Kaosyung ve Kilung limanlarıyla demiryolu bağlantısı vardır. Üçüncü büyük liman doğu kıyısındaki Hualian’dır. Halkın büyük çoğunluğu tarımla uğraşır. En önemli ürün pirinçtir, bunu şeker kamışı ve tatlı patates izler. Buğday, çay, muz ve ananas da üretilir.
Tayvan maden kaynakları bakımından zengin değildir. Az miktarda kömür ve kükürt çıkarılır, petrol ve doğal gaz üretilir. Güneybatı kıyılarında, deniz suyunu buharlaştırma yoluyla tuz elde edilir. Adanın kuzeyi ile batısında, ulaşım batı düzlüğü boyunca uzanan demiryolu ile sağlanır. Kuzeyden güneye inen bir karayolu Taype’yi Kaosyung’a bağlar; ayrıca adanın her yerinde modern yollar vardır. Adanın içlerindeki Güneş-Ay Gölü’nden hidroelektrik enerji elde edilir. Başlıca sanayi dalları dokuma, gıda, kimyasal maddeler ve elektroniktir. Cam, çimento, deri eşyalar ve makine üretimi yapılır. Tayvan’da üretilen mallar neredeyse dünyanın her yerinde satılmaktadır.
Tarih
Çinliler’in 7. yüzyıldan beri bildiği Tayvan Adası’na ulaşan ilk Avrupalılar 1590’da gelen Portekizliler’dir. Portekizliler adada kalıcı bir yerleşme kuramadı. 1620’lerde adaya Felemenkliler ve Ispanyollar gelerek yerleşti. Tayvan bundan 40 yıl sonra Çinli bir korsanın eline geçti. 1683’te Mançu hanedanı döneminde ada Çin yönetimine girdi. Çin-Japon Savaşı (1894-95) sonunda Tayvan Japonya’ya bırakıldı. Japonlar 50 yıllık yönetimleri sırasında demir ve karayolları, limanlar, sulama sistemleri ve okullar yaptılar. II. Dünya Savaşı sonunda Tayvan Çin’e geri verildi. 1949’da kıta Çin’inde Çin Halk Cumhuriyeti’ nin kurulması üzerine milliyetçi Kuomintang hükümeti Tayvan’a kaçarak orada Çin Cumhuriyeti’ni kurdu. (Çin İç Savaşı konusunda daha fazla bilgi için ÇİN HALK CUMHURİYETİ sayfasına bakınız.)
Çan Kay-Şek yönetimindeki milliyetçi hükümet Çin’in tek yasal hükümeti olduğunu ileri sürerken, 1971’de Çin Halk Cumhuriyeti’nin Birleşmiş Milletler’e üyeliği onaylanınca, Milliyetçi Çin Birleşmiş Milletler’den çıkarıldı. Çan Kay-Şek 1975’te ölünce yerine oğlu geçti. Çin Cumhuriyeti’nin uluslararası diplomasi alanındaki yalıtılmışlığına ve yönetimin tutuculuğuna karşın Tayvan ekonomisi gelişti. Çin Halk Cumhuriyeti’yle resmi ilişkiler yoksa da 1980’lerde iki ülke arasında ticari ilişkiler kuruldu.
1949’dan beri yürürlükte olan sıkıyönetim 1987’de kaldırıldı ve siyasal partilerin kurulmasına izin verildi. 1989’da yapılan genel seçimlerde bir muhalefet partisi meclise girmeyi başardı; ancak Kuomintang iktidar partisi olmayı sürdürdü.
Tayvan'a İlişkin Bilgiler
Yüzölçümü: (Çevresindeki bağlı adalarla birlikte) 36.002 km2.
Nüfus: 20.024.000 (1989).
Yönetim: Bağımsız cumhuriyet.
Başkent: Taype.
Başlıca Ticaret Ürünleri: Pirinç, şeker, çay, meyve, elektrikli makineler, giysi, dokuma, ağaç ürünleri.
Başlıca Kentler: Taype, Kaosyung, Hualian, Taynan.
Eğitim: 6-15 yaşları arasında zorunlu ve parasızdır.
