Tırmanıcı Bitkiler

• Okunma : 345

Bazı bitkiler güneş ışığından yeterince yararlanabilmek için çevresindeki ağaçların üzerine, duvarlara ya da çitlere tırmanır. Bunlar başka bitkilerin üzerinde yaşamakla birlikte asalak değildir; çünkü besinlerini kendileri üretip bu bitkileri yalnızca destek olarak kullanırlar.Ama aşırı geliştiklerinde destek bitkiyi havasız bırakıp ölmesine yol açabilirler.

    Sarılıcı bitkiler olarak da bilinen tırmanıcı bitkilere en çok tropik ve astropik bölgelerde rastlanır. Yalnızca en uzun boylu bitkilerin yaşayabildiği sık tropik ormanlarda bitkiler, özellikle de ağaçlar gelişebilmek, yani kalın çaplı büyük odunsu gövdeler oluşturabilmek ve uzayabilmek için uzun bir zaman dilimi boyunca çok büyük enerji harcarlar; oysa tırmanıcı bitkiler çok daha kısa sürede ve daha az enerjiyle ürettikleri yumuşak dokulu ince gövdeleri sayesinde yukarılara tırmanıp ışığa kavuşurlar ve öbürlerine göre daha erken olgunlaşıp çiçeklenirler. Bu bitkiler tırmanabilmek için ya çeşitli organlar geliştirmiş ya da bu özelliğe uyum sağlayabilmek için yapısal değişime uğramışlardır.

Tutunma Kökleri ve Dikenler

Hemen herkes bahçe duvarlarını örten, hatta ağaçlara süs olarak sardırılan parlak, derimsi yapraklı adi sarmaşıkları (Hedera) bilir. Bunlar uzun, esnek gövdeleri üzerinde geliştirdikleri ince hava kökleri (kökçük) yardımıyla ağaç kabuğunun ya da duvarların çatlak ve pürüzlü yüzeyine tutunarak tırmanır. Gene tırmanıcı ortanca (Hydrangea petiolaris) da bu tür köklerin yardımıyla başka nesnelere sarılabilen bir bitkidir.

    Gülgiller familyasındaki bazı bitkilerin ise tırmanmaya yarayan kancalı dikenleri vardır. Örneğin, böğürtlen toplamaya kalkıştığınızda giysilerinize takılan ya da elinizi, kolunuzu çizerek canınızı yakan dikenler bitkinin gövdelere dizilmiş, tutunmaya yarayan organlarıdır. Anayurdu Brezilya olan ve Akdeniz Bölgesi’nde yaygın olarak yetiştirilen değerli süs bitkilerinden gelinduvağı (Bougainvillea spectabilis) sert, eğri dikenleriyle tırmanır. Yoğurtotu ise gövde ve dallarındaki binlerce küçücük çengelli tüyden yararlanır.

Sülükler

Bazı bitkiler “sülük" denen özel tutunma organları geliştirmiştir. Yaprak ya da sürgünlerin değişimi sonucu oluşan bu organlar destek bitkinin gövde ve dallarına dolanarak tırmanmayı sağlar. Örneğin, ıtırşahi (Lathyrus odoratus) bitkisinin sülükleri yaprakların dönüşmesiyle oluşmuştur; asmanınkiler (Vitis vinifera) ise başkalaşıma uğramış çiçek sürgünleridir. Gene çarkıfelek (Passiflora) türleri de sülüklerin yardımıyla tırmanan bitkilerdendir. Bazen de ucunda, tutunmayı güçlendiren küçük yapışkan parçacıkların bulunduğu sülüklere rastlanır. Amerikan sarmaşığı (Parthenocissus quinquefolia) bu tür sülükler taşıyan bitkilerden biridir. Orman asmalarında (Clematis) ise sarılma işlevini sülükler değil yaprak saplan üstlenmiştir.

Sarılıcı Gövdeler

Tırmanıcı bitkiler için en sağlam tutunma yolu desteklere kendi gövdeleri ile dolanmaktır. Örneğin, şerbetçi otu (Humulus lupulus), tarla sarmaşığı (Convolvuhıs arvensis), mor salkım (Wistaria sinensis) ve hanımeli (Lorıicera) bu biçimde tırmanan bitkilerdir.