Ulusal Marşlar
Ulusal Marşlar ya da “milli marşlar”, bağımsız ülkelerde resmi törenlerde, okulların ve başka bazı resmi kuruluşların hafta başında ve sonunda yaptıkları törenlerde seslendirilen müzik parçalarıdır. Yurtseverlik duygularını dile getiren bu marşlar bir ülkenin bağımsızlığını simgeler ve o ülkeyi temsil eder. Genellikle her ülkenin bir ulusal marşı vardır. Ama bazı ülkelerde, birden çok müzik parçası ulusal marş niteliği taşır. Bu marşlar hemen hemen her zaman bir bando ile seslendirilecek tarzda armonize edilmiştir, yani metal üflemeli çalgılardan oluşan bir topluluk için çokseslendirilmiştir. Ulusal marşların melodileri pek çok ülkede anonimdir, yani bestecileri belli değildir. Bunların bir bölümü yüzyıllar öncesinden gelen halk ezgileridir, bir bölümü de, bir bestecinin elinden çıkmış olmakla birlikte, çeşitli nedenlerle bestecisinin kim olduğu kesin olarak bilinmeyen ezgilerdir. Ama, o ülkenin ulusal müzik üslubunda olan ya da olmayan ve bilinen bir besteci tarafından yaratılan ulusal marşlar da vardır.
Fransız ulusal marşı “Marseillaise” (Marsilyalı anlamına gelir) adını taşımaktadır. Güfte (sözler) ve beste Fransız istihkâm yüzbaşısı Claude Joseph Rouget de Lisle’indir. 1792’de yazılan ve “Ren Ordusu İçin Savaş Şarkısı” adını taşıyan bu marş, önce Marsilya taburu askerlerinin söylediği bir marş olarak tanındı; sonra halk tarafından benimsenerek “Marseillaise” adıyla ulusal marş oldu. “Almanya, her şeyin üstünde Almanya” dizeleriyle başlayan Alman ulusal marşı ise “Avusturya İmparatorluk Marşı” olarak bilinen ve 1797’de Franz Joseph Flaydn’ın bestelediği marşın ezgisiyle oluştu. Marşın güftesi ise şair August Heinrich Hoffmann von Fallersleben’indir.
1922’de güftenin ilk kıtası aynı ezgiyle ulusal marş olarak kabul edildi. 1950’de ise aynı güftenin üçüncü kıtası Almanya Federal Cumhuriyeti için ulusal marş oldu. ABD ulusal marşının sözleri ABD’li bir hukukçu olan Francis Scott Key tarafından yazılmıştır ve John Stafford Smith’in bir şarkısının ezgisiyle söylenir. “Tanrı Kraliçeyi Korusun” adıyla tanınan İngiliz ulusal marşı ise bilinen en eski ulusal marştır (18. yüzyıl). Bir Fransız işçisinin yazdığı ve bir Franız işçisinin bestelediği “Enternasyonal” ise SSCB’de 1944’e kadar ulusal marş yerine kullanılmıştır.
Ulusal marşların büyük çoğunluğunun güftesi vardır. Ama bunlar zaman zaman sözsüz olarak, yalnızca bando tarafından seslendirilir. Ulusal marşlarda güfte genellikle ulus övgüsü, kahramanlık düşmana karşı mücadele, yurt savunması ve yurtseverlik duygularını kabartan şiirlerdir.
Osmanlılar’da II. Mahmud döneminden önce böyle tek bir marşın ulusal marş niteliği kazanıp kazanmadığı kesin olarak bilinmiyor. Söz konusu dönemde, Mehterhane’nin çaldığı müzik yapıtlarının günümüzdeki ulusal marşların yerini tuttuğu sanılıyor. Bunlara “mehter marşları” diyoruz. Yeniçeri Ocağı’yla birlikte Mehterhane de kapatılarak Muzıka-yı Hümayun kurulunca, batılı tarzdaki bu ilk Türk bandosunun İtalyan komutanı Giuseppe Donizetti (Donizetti Paşa), II. Mahmud için bir marş besteledi. Mahmudiye Marşı diye anılan bu marş 1839’a kadar ulusal marş olarak seslendirildi. Daha sonraki padişahların her biri için özel marşlar bestelendi ve bunlar o padişahların dönemlerinde ulusal marş oldu.
Türkiye Cumhuriyeti’nin ulusal marşı, sözlerini 1921’de Mehmet Akif Ersoy’un yazdığı, bugünkü müziğini 1930’da Osman Zeki Üngör’ün bestelediği İstiklal Marşı'dır. 1924-30 arasında, Mehmet Akif’in sözleri, çok sayıda beste arasından Maarif Vekaleti’nde (Milli Eğitim Bakanlığı) toplanan bir kurulun seçtiği Ali Rifat Çağatay’ın bestesiyle seslendirilmişti. Ali Rifat Çağatay’ın eski Türk marşlarınınkine yakın bir üslupla bestelediği bu marş, daha sonra Osman Zeki Üngör’ün batılı tarzdaki yeni bestesiyle değiştirildi.