ATMACA VE ÇAKIR
Yakın akraba olan bu yırtıcı kuşlar neredeyse ayırt edilemeyecek kadar birbirlerine benzerler. Hepsi Accipiter cinsindendir ve çakırların atmacalardan daha iri olması dışında aralarında belirgin bir fark yoktur. Atmacalar avlarının üstüne hızla atıldıkları, çakırlar da açık renk gözlü oldukları için bu adla anılmıştır. Oysa çakırlar da en az atmacalar kadar çevik, atmacaların gözleri de çakırlar gibi açık renklidir. Ormanlık bölgelerde yaşayan bu kuşların kısa ve güçlü kanatları hızla uçuşa geçmelerini, uzun kuyrukları da ağaçlar arasında ustaca manevra yapabilmelerini sağlar. Böylece avlarının üstüne birden atılır, sivri tırnaklı güçlü pençeleri ve çengelli gagalarıyla öbür kuşları yakalayıp parçalarlar. Gündüzleri avlandıkları için bunlara gündüz yırtıcıları denir. Sırtları mavimsi boz ya da kahverengi, kirli beyaz renkte olan göğüsleri ve karınları da enine koyu renk çizgilidir. Hem atmacaların hem çakırların dişileri genellikle erkeklerden daha iridir.
Oldukça uzun bacakları ve kuyruğuyla dikkati çeken atmaca (.Accipiter nisus) Avrupa, Kuzey Afrika ve Asya’da çok bol bulunan bir kuştur. Türkiye’nin de hemen hemen bütün ormanlık bölgelerinde yaşar. 30 cm uzunluğundaki erkeğin sırtı boz renkte, 38 cm uzunluğundaki dişinin sırtı ise kahverengidir. Her iki cinsin de alt bölümleri enine çizgilidir. Daha çok küçük kuşlarla beslenen atmaca, ağaçların arasında gizlenerek avına birden saldırır. Çalı çırpıdan yapılan yuvaya dişi kuş baharda dört ile altı kadar yumurta bırakır. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, Pazar’dan SSCB sınırına kadar uzanan kıyı şeridinde atmacaları ağlarla yakalayıp bıldırcın avında kullanmak üzere eğitirler. Yakalama ve eğitim sırasında birçok atmaca öldüğü, sağ kalanlar da doğal yaşamlarından koparıldığı için bu geleneksel avlanma yönteminden atmacalar çok zarar görür.
Atmacaların ayrıca Kuzey Amerika ve Avustralya’da yaşayan türleri de vardır. Avustralya’daki kahverengi atmaca (Accipiter cirrhocephalus) yalnız küçük kuşları değil kemiricileri, sürüngenleri ve böcekleri de avlar. Bütün türlerin en küçüğü ise Afrika’da yaşayan ve uzunluğu 23-28 cm arasında olan küçük atmacadır (Accipiter minullus).
40-50 cm uzunluğundaki gövdesiyle iri bir atmacayı andıran çakır (Accipiter gentilis) Avrupa, Asya, Afrika ve Kuzey Amerika ormanlarında yaşar.Türkiye’de Güneydoğu Anadolu dışında her yerde, en çok da Karadeniz Bölgesi’nde bulunur. Atmaca kadar çevik ve zarif, ama ondan daha güçlüdür. Bu yüzden ormantavuğu, sülün ve karga gibi daha iri kuşları da avlayabilir. Hatta zaman zaman kümes hayvanlarına saldırdığı da olur. Çakır da atmaca gibi bir tünekte bekleyerek ya da ağaçların tepesinde uçarak avının yerini saptar ve birden saldırır. Genellikle yüksek bir ağacın tepesine büyük bir yuva yapan bu kuşların dişisi her seferinde üç ya da dört yumurta bırakır.
