Bolu
Bolu, Karadeniz Bölgesi'nin Batı bölümünde yer alan il. Yüzölçümü 11 051 km², nüfusu 1990 sayımında 536 869 kişi olan Bolu ilinin 15 ilçesi vardır: Merkez, Akçakoca, Cumaova, Çilimli, Dörtdivan, Düzce, Gerede, Gölyaka, Göynük, Kıbrısçık, Mengen, Mudurnu, Seben, Yeniçağa, Yığılca.
Kuzeybatıda Karadeniz, kuzeydoğuda Zonguldak, doğuda Çankırı, güneyde Ankara, güneybatıda Sakarya illeriyle sınırlanan Bolu ilinde yüzeyşekilleri dağlıktır. Batı Karadeniz bölümünün özelliği olan ve birbirine paralel uzanan üç dağ sırasının en batıdaki uçları Bolu ili sınırları içindedir. Bu üç sıranın kuzeyden güneye doğru yükseklikleri artar. Kıyıya yakın olan ilk dizi, sürekli bir sıradağ görünüşünde değil daha çok, vadilerle parçalanmış ve yükseltileri 1 000 m'yi ender olarak aşan dağlar görünümündedir. Akçakoca'nın güneyindeki Kaplandede dağı (1 152 m), daha doğudaki Orhan dağı ve Zonguldak il sınırı yakınında bulunan Kızıltepe (1 486 m), bu sıranın başlıca doruklarıdır. Bu nispeten alçak ve çok parçalanmış birinci sıranın güneyinde, daha yüksek olan ikinci sıra uzanır. Bolu-Ilgaz dağları genel adı verilen bu ikinci sıranın,doğuda Bolu ili sınırları dışındaki yükseltileri 2 000 m'yi aşmakla birlikte, Bolu sınırları içindeki uzantılarında yükselti 2 000 m'yi bulmaz. Bolu'nun kuzeyindeki Çile dağı (1 954 m) ve Sünnice dağı (1 823 m) da bu sıranın en önemli doruklarıdır. Bolu-Ilgaz dağları güneybatıya doğru yükseltileri 1 748 m'yi bulan Abant dağlarıyla uzanır. Daha güneydeki dağ sırası, Batı Karadeniz bölümünün üçüncü sırasını oluşturan Köroğlu dağlarının uzantılarıdır ve yükselti Aladağ kütlesinin Köroğlu tepesinde 2 400 m'yi bulur. İlin güneydoğu sınırı üstünde yer alan Aladağ kütlesi, Batı Karadeniz bölümünü İç Anadolu yaylalarından ayırır.
Karadeniz kıyılarından İç Anadolu sınırına kadar uzanan Bolu ilinde, çeşitli iklim tiplerine raslanır. Karadeniz kıyısında bol yağışlı, kışların genellikle yumuşak geçtiği, deniz rüzgârlarının etkisiyle yazın boğucu sıcaklara rastlanmayan bir iklim egemendir. Sözgelimi Akçakoca'da, en soğuk ay ortalaması 6 °C, en sıcak ay ortalaması 21,9 °C'tır. Bu istasyonda günümüze kadar kaydedilen en düşük sıcaklık -11 °C (15.11.1968), en yüksek sıcaklıksa 34,2 °C (12.4.1970), yıllık yağış tutarı 948 mm'dir. il merkezi Bolu kentindeyse, durum değişiktir. Yükseltinin fazlalığı ve denizden uzaklık nedeniyle, kışlar daha soğuk geçer. En soğuk ay ortalaması 0,1 °C, en sıcak ay ortalaması 19,7 °C'tır. Günümüze kadar kaydedilen en düşük sıcaklık -34 °C (9.2.1929), en yüksek sıcaklık 39,4 °C (21.8.1945), yıllık yağış miktarı 543 mm'dir (yağışın azalmasının nedeni kıyıyla kent arasına dağ sırasının girmesindendir). Yükseltisi 1 000 metrenin üstünde olan (1 270 m) Gerede'deyse, kışlar daha soğuk (en soğuk ay ortalaması -2,2 °C), yazlar daha serin geçer (en sıcak ay ortalaması 27 °C).
Bolu ilinde ağır basan bitki örtüsü ormandır. Dağ sıralarının, yukarda açıklandığı gibi, kıyıdan içeriye doğru aşama aşama yükselmesi, yani kıyıya en yakın sıraların daha gerideki sıralara yağış getiren kuzeybatı rüzgârlarına engel olmamaları, ilin orman alanlarının genişliğinde etkili olmuştur. İlin bütünü için % 40 olan ormanlık alanlar oranı, kıyıdaki Akçakoca ilçesinde % 60'a çıkar. Akçakoca kıyılarında yer yer 100-150 m'ye kadar yükselen bir şerit halinde, içinde maki öğelerinin de yer aldığı bir bodur orman alanı bulunur; başlıca türler defne, kocayemiş, ardıçtır. Kıyı kesiminin 150 metreden yüksek yerlerinde, yayvan yapraklı ağaçların oluşturduğu ormanlar yer alır. Bunlar arasında kayın ağacı başlıca türü oluşturur. Ayrıca yüksekçe kesimlerde gürgen, kestane, ıhlamur, çınar ve meşelere rastlanır.
İlin orta kesimini, daha yaygın bir orman alanı kaplar. Doğu yönünden Ankara ilinden Bolu iline girilirken, il sınırı ile Gerede arasında daha çok iğne yapraklılar ağır basar. Bu örtü içinde egemen ağaç türünü de, kara çamlar oluşturur. Gerede'den batıya doğru Yeniçağa ile Bolu arasında, iğne yapraklılar yerlerini yavaş yavaş yayvan yapraklılara bırakır. Abant dağlarında kayın-kök-nar-sarı-çam karışık ormanı, oldukça önemlidir.
İlin akarsuları arasında, kuzeyde bulunan bazı kısa boylu dereler, doğrudan doğruya Karadeniz'e inerler: Melen suyu, Teknece deresi, Kocamandere, Orhanderesi, Aftunderesi, vb. İlin daha önemli akarsularıysa, Filyos çayına karışırlar. Batı kesimde doğan Göynük ve Mudurnu çaylarıysa, Sakarya'da toplanarak Karadeniz'e ulaşırlar.
Bolu ilinin gölleri, büyüklükleri açısından değil de, turistik değerleriyle önem taşırlar.
Abant gölü, turizme en erken açılan göllerimizdendir. Bolu'nun güneybatısında, Aband dağları üstünde, denizden 1 298 m yükseklikte yer alır. Yüz ölçümü 2 km²'yi bile bulmaz (1,28 km²). Sularının fazlası, kuzeydoğu ucundan çıkan bir ayakla, Filyos çayına boşaltılır. Abant gölünün suları tatlıdır. İstanbul-Ankara karayoluna aşağı yukarı orta bölümünde bir asfalt yolla bağlanmış olması nedeniyle, çok sayıda yerli turist çeker.
Yedigöller, Bolu'nun 36 km kuzeydoğusunda, Orman Bakanlığı tarafından 1965'te "ulusal park" yapılmış alanda yer alırlar. Küçük çapta toprak kaymalarının küçük vadileri tıkaması sonucunda oluşmuşlardı; biri ötekinden 100 metre yüksekte bulunan iki basamak üstünde yer alırlar. En büyükleri Büyükgöl 22,5 hektar), yükseltisi 780 m olan alt basamaktadır; derinliği 15 metredir. Deringöl ile yazın kuruyan küçük bir göl de bu alt basamakta yer alır. 880 metre yükseklikteki üst basamakta Nazlıgöl (16,6 hektar), Sazlıgöl ve iki küçük göl bulunur. Yedigöller çevresinde, ağır basan öğeyi kayın topluluklarının oluşturduğu, ayrıca meşe, gürgen kızılağaç, karaçam, sarıçam, köknar, karaağaç ve ıhlamurlar içeren gür bir orman örtüsü vardır. Göllerde alabalık bulunması da, çevrenin turistik çekiciliğini artırır.
1990 sayımının sonuçlarına göre, Bolu ili sınılan içinde 536 869 kişi yaşar. 1985-1990 arasında yıllık nüfus artış hızı il merkezi ve ilçe merkezlerinde ‰ 27,58, kırsal kesimde %o 3,59, ortalama ‰ 12,33 olarak Türkiye ortalamasının (‰ 21,71) oldukça altında gerçekleşmiştir.
BOLU EKONOMİSİ
Bolu ilinin ekonomik etkinliklerinin başında tarım ve hayvancılık gelir. Tarım ürünleri içinde en çok ekilen tahıldır. Tahıl ürünleri arasında buğday birinci sırada yer alır. Sanayi bitkilerinden tütün ekimi, Düzce ilçesinde önemlidir. Şekerpancarı, Düzce ve Göynük ilçelerinde geniş alanlara yayılır ve elde edilen pancar, Adapazarı Şeker Fabrikası'na gönderilir.
Saplarından ip ve halat yapmak amacıyla, bazı akarsu çevresi köylerde kenevir ekilirse de, ekonomik önem taşımaz. Yumrulu bitkilerden en çok patates ekilir. Bolu ilinde aşağı yukarı her türlü meyve ve sebze yetişir. Ekonomik bakımdan en çok değer taşıyan meyve, önce Akçakoca ilçesinde üretilmeye başlanan ve günümüzde Düzce ilçesine de taşmış olan fındıktır. Meyve üretiminde, fındıktan sonra ikinci sırada elma gelir. Üzüm bağları daha çok Seben, Göynük ve Kıbrısçık ilçelerinde toplanmıştır.
Bolu'da, sebzecilikte soğan üretimi gelişmekte, özellikle Bolu ovasının kuzeydoğusunda yetiştirilmekte ve ekonomik değer taşımaktadır.
İlin hayvan varlığı arasında koyun başta gelir. İkinci sırayı tiftik keçisi alır. Kılkeçisi sayısı azdır. Bolu ilinin hemen her yerinde, özellikle Bolu dağı ile bu dağın Düzce'ye bakan yamaçlarında, arıcılık yapılır.
Yeraltı gelir kaynakları açısından, dağınık bir biçimde bulunan linyit yataklarından (Düzce, Seben, Göynük ilçeleri) başka önemli maden yoktur. Bunların da en önemlisi, Bolu ile Mengen arasındaki Merkeşler köyünde bulunan linyit işletmesidir. "Kuzey Anadolu fay çizgisi" adı verilen önemli bir kırık şeridinin ilden geçmesi, bazı sıcak su kaynaklarının yeryüzüne kolayca çıkmalarına olanak sağlamıştır. En önemlileri, Bolu kentinin 5 km güneyindeki Bolu kaplıcaları ile Düzce'deki Efteni kaplıcası ve Derdin hamamı, Mudurnu'daki Babas ılıcaları ve Şarot kaplıcası, Gerede-Bolu yolu üstündeki Aktaş uyuz hamamı, Seben'deki Pavli hamamı ve Göynük ilçesindeki Çatak hamamıdır.
Bolu ilinde, hammaddesini ormandan alan sanayi kolları gelişmiştir: Bolu Suni Tahta Fabrikası ve Kereste Fabrikası; Düzce kereste-parke-ambalaj sandığı sanayisi; ayrıca kontrplak fabrikaları. Orman sanayisi dışında, Düzce'deki tütün işleme atölyeleri, Bolu ve Gerede'deki sepiyerleri, Bolu Çimento Fabrikası, başlıca sanayi kuruluşlarıdır.
BOLU ULAŞIM: Bolu il sınırları içinde demiryolu yoktur. En işlek karayolu, Ankara-İstanbul yoludur.