Bursa
Bursa, Marmara denizinin güneyinde yer alan Bursa ilinin büyük bölümü,Marmara Bölgesi sınırları içinde kalır. Güneyde bulunan küçük bir kesimi (Büyükorhan, Harmancık, Orhaneli ve Keleş ilçeleri), Ege bölgesinin İç batı Anadolu bölümüne taşar. Yüzölçümü 11 043 km², nüfusu 1990 sayımına göre 1 603 137 olan il, 17 ilçeye ayrılmıştır: Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım, Büyükorhan, Gemlik, Gürsu, Harmancık, İnegöl, İznik, Karacabey, Keleş, Kestel, Mudanya, Mustafakemalpaşa, Orhaneli, Orhangazi, Yenişehir.
Kuzeyde Marmara denizi,.İstanbul'un Yalova ilçesi ve Kocaeli ili topraklarıyla, doğuda Bilecik, güneydoğuda Kütahya, güneybatı ve batıda Balıkesir illeriyle sınırlı olan Bursa ilinin yüzey şekillerinde, çukur alanlarla birbirinden ayrılmış genellikle doğu-batı doğrultusunda uzanan dağ sıraları görülür. Bu dağlardan Uludağ dışındakiler, az ya da orta yüksekliktedir. Dağ sıralarının en kuzeyde bulunanı Armutlu yarımadasındaki Samanlı dağlarıdır. Armutlu yarımadası, Bozburun'la sona erer. Aynı doğrultu üstündeki İmralı adası da, Bursa ili sınırları içinde sayılır. Samanlı dağlarının güneyinde, içinde İznik gölünün bulunduğu çukur alan yer alır. Gemlik körfezi de aynı doğrultu üstündedir. İznik-Gemlik çukur dizisinin güneyinde, Katırlı dağları ve Mudanya tepeleri uzanır.
Bu dağlık-tepelik alan ile daha güneydeki Uludağ kütlesi arasına birbirlerinden alçak tepelik eşiklerle ayrılan çukur alanlar, doğudan batıya doğru şöyle sıralanır: Doğuda İnegöl ve Yenişehir ovaları, ortada Bursa ovası, batıda içinde Ulubat gölünün de yer aldığı Karacabey-Mustafakemal paşa ovaları. Bu ovaların güneyinde, yükseltisi 2 543 m'yi bulan Uludağ yükselir, ilin Uludağ kütlesinin güneyinde kalan kesimi, Nilüfer çayı, Adırnaz çayı ve Emetsuyu'nun kollarıyla az ya da çok derin yarılmış, engebeli, ulaşımı oldukça güç tepelik bir alandır.
Bursa ilinde iklim, geçiş iklimi özelliği gösterir: Akdeniz iklimi burada, Karadeniz ve İç Anadolu'daki iklimlerin etkisiyle bazı değişikliklere uğrar. Mevsimden mevsime ya da yıldan yıla bu iklim tiplerinden biri ya da öteki ağır basar. Sözgelimi, bazı kışlar İç Anadolu'dakini anımsatacak kadar sert, bazı kışlarsa ılık geçer. İl merkezindeki meteoroloji istasyonunun verilerine göre, en soğuk ay ortalaması 5,2 °C, en sıcak ay ortalaması 24,2 °C,günümüze kadar kaydedilen en düşük sıcaklık-25 7 °C (9.2.1929'da), en yüksek sıcaklıksa 42,6 °C'tır (21.8.1945). Yıllık yağış miktarı Bursa'da 713 mm'yken, Uludağ'da 1 metreyi aşarak 1 181 mm'yi bulur. Bursa da ortalama olarak yılda'8 gün kar yağar ve yer 10 gün karla kaplı kalır. Uludağ'daysa, ortalama 25 gün kar yağar; karla örtülü gün sayısı ortalama olarak 50'yi aşar (bu sayılar, yıllara göre ortalamanın çok üstüne çıkabilir ya da çok altına düşebilir).
Bursa ili, orman yönünden oldukça zengindir. Dağların kuzeye bakan yamaçlarında, Karadeniz kıyılarında görülen "nemcil orman" ağır basar. Samanlı dağlarında, kayın-kestane-gürgen ormanları bulunur. Uludağ'da yükseltilere göre belirgin "orman şeritleri"nden söz edilebilir. Dağın eteklerinde, 750 m yükseltiye kadar büyük ölçüde yok edilmiş meşe ve kestane ormanları şeridi yer alır. 750 m'den sonra bunların arasına doğu kayını da karışır. Yükselti arttıkça kestana ağaçları hızla ortadan kalkar, meşeler azalır, kayınlar çoğalır. 1 000 metreden sonra, karaçamlar azalır, kayınlar seyrekleşir, köknar ağaçları ağır basmaya başlar. Köknarların yerini, 2 100 metreden sonra otlaklar alır.
Bursa ilinde akarsu ağı sıktır ve akarsuların çoğu, sularını Marmara denizine yollar. Uludağ'ın güneyinden gelen Adırnaz ve Kirmastı çayları ile Uludağ'ın kuzeyindeki suları toplayan Nilüfer çayı, Susurlu ırmağı aracılığıyla Marmara'ya ulaşır. İlin doğu kesiminde İnegöl ve Yenişehir ovalarının suları, il sınırları dışında Sakarya'ya ulaşarak, Karadeniz'e yönelir.
Bursa ili sınırları içinde iki önemli göl bulunur: İznik gölü; Ulubat (Apolyont) gölü. İznik gölü 308 km² genişliğinde, deniz düzeyinden 85 m yükseklikte bir göldür. En derin yeri 65 m'dir. Sularının fazlasını Garsak suyu aracılığıyla Gemlik körfezine boşaltır.
134 km² genişliğindeki Ulubat gölü, denizden 10 m yükseklikte sığ bir göldür. Bu göle kuzeybatısındaki yerleşme yerinin adıyla "Ulubat gölü" denildiği gibi, kuzeyinde yeralan Apolyont köyünden dolayı "Apolyont gölü" de denir. Kirmastı çayıyla beslenen göl, kuzeybatısından çıkan Ulubat deresiyle sularını Susurlu ırmağına boşaltır. Ulubat gölünde küçük adalar da vardır. Bu gölde balığın yanı sıra bol miktarda tatlı su ıstakozu da vardır ve yurt dışına satılmaktadır.
Bu iki büyük göl dışında, Bursa ilinde küçük göllere de rastlanır: Susurlu ırmağının denize döküldüğü yerdeki Arapçiftlik gölü ve Dalyan gölü gibi lagünler, Uludağ'ın yüksek kesimlerindeki buzul gölleri, vb. Uludağ'ın en yüksek noktası olan Karatepe'nin kuzey yamaçlarındaki "buzul sirki çukurlarında, Aynalıgöl, Karagöl ve Kilimligöl adlı üç göl yer alır. Aynalıgöl 2 310 m, ortadaki Karagöl 2 270 m, doğudaki Kilimligöl 2 330 m yüksekliktedir.
BURSA EKONOMİSİ
Bursa ilinin ekonomisinde en büyük gelir sağlayan kaynak, tarım ürünleridir. Tahıl türleri arasındaki sıralamada buğdaydan sonra arpa, mısır ve pirinç gelir. Sanayi bitkilerinden şeker pancarı, birinci sıradadır. Onu tütün izler. Pamuğa ayrılan alanlar günden güne azalmakta, yerini sebzeler almaktadır. Yağlı tohumlardan ayçiçeği ekimi gelişmektedir.
Bursa ilinde meyve ağaçları sayısı yüksektir. Ağaç sayısı bakımından zeytin ağacı başta, şeftali ağacı ikinci sırada yer alır. Zeytin üretimi, daha çok Orhangazi-Gemlik-Mudanya-Tirilye (şimdiki adıyla Zeytinbağı) kesiminde yoğunlaşmıştır ve adı geçen yerler, Türkiye'nin en iyi nitelikli sofralık zeytinlerini yetiştirir. Bursa ilinin sebze ve meyveleri, İstanbul, Ankara gibi büyük tüketim merkezlerinin yaş sebze ve meyve gereksinmesini karşıladığı gibi, birçok konserve fabrikasını da besler. Son yıllarda, çilek üretimi de büyük gelişme göstermiştir. Bursa ilinin hayvan varlığında koyun sayısının fazlalığı dikkati çeker. İki çeşit koyun yetiştirilir: Merinos; kıvırcık. Karacabey harası, ilin hayvancılığına olumlu katkılarda bulunmuştur.
Bursa ilinin önemli bir özelliği de, geleneksel bir ipek böcekçiliği merkezi olmasıdır. Yakın yıllarda ipeğe rakip yapay liflerin bulunması ipek böcekçiliğini geriletmişse de, bu gelenek hâlâ sürdürülmektedir. Bunun yanı sıra, tavukçuluk ve arıcılık da hızla gelişmektedir.
Bursa ilinde işletilen madenlerin başlıcaları krom, linyit ve volframdır. Krom, Harmancık ilçesinde işletilir. Mustafakemalpaşa ilçesinin bazı kesimlerinde, linyit, magnezit ve amyant bulunur. Volfram yatakları Uludağ'dadır. İlin yeraltı kaynakları arasında, Bursa kaplıcaları, İnegöl'deki Çitli maden suyu ve Oylat kaplıcaları da sayılabilir.
Eskiden Bursa'daki başlıca sanayi etkinliği olan ipekçilik ve ipek dokumacılığı günümüzde de sürmekle birlikte eski önemini yitirmiştir. Buna karşılık 1938 yılında açılan Merinos fabrikasıyla önem kazanmaya başlayan dokuma sanayisi sonraları daha da çeşitlenerek (havluculuk, vb.) ağırlıklı bir sanayi kolu haline gelmiştir. Yakın dönemlerde de otomotiv sanayisi devreye girmiş, Üç otomobil fabrikasının yanı sıra karoser fabrika ve atölyeleri ile yedek parça, aksesuar, damper, römork, vb. üreten sanayi kuruluşlarının sayısı artmıştır. Bunların dışında besin sanayisi, hazır giyim sanayisi ve bıçak yapımı önemli etkinliklerdir. Sayılan sanayi kollarının tümü, il merkezinde kurulmuştur. İl merkezi dışındaki sanayi etkinlikleri arasında da Gemlik'teki Suni İpek Fabrikası, İnegöl'deki çeşitli mobilya sanayisi ve Karacabey'deki çikolata sanayisi sayılabilir.
ULAŞIM
Bursa, İç Anadolu, Marmara bölgesi ve Ege bölgesi ulaşım eksenlerinin kavşak yerinde bulunur. Cumhuriyet döneminin başlangıcında İstanbul'dan vapurla Mudanya'ya gidilir, oradan dar hatlı (açıklık 75 cm) bir demiryoluyla Bursa'ya ulaşılırdı. Bu demiryolu hattı, günümüzde sökülmüştür. Ona paralel bir asfalt yol, Mudanya'yı Bursa'ya bağlar. Ama İstanbul-Bursa arasında daha çok, Yalova-Gemlik-Bursa yolu kullanılmaktadır. Bursa-İstanbul arasında hava ulaşımı da vardır.