Coğrafi dil bilim
Coğrafi dil bilim, Dil bilimsel olguları harita üstünde göstermeyi amaç alan dil bilim dalı. İlk gerçek coğrafi dil bilim çalışmaları XIX. yy'da başladı: Bernardinn Biondelli'nin yarım kalmış Atlante Linquistica d'Europa (Avrupa'nın Dil Atlası)
[1841] adlı yapıtı; Almanca lehçelerinin sınırlarını harita üstünde göstermeye çalışan Alman dilcisi Georg Wen-ker'in (1852-1911) 1881'de Strasbourg'da yayınlanan, sınırlı sayıda cümle üstünde yaptığı bir fonetik soruşturmanın ürünü olan Kuzey ve Orta Almanya'nın pil Atlası; Alman Weigand'ın (1860-1930) gene fonetik verilerine dayanan atlas çalışmaları. İsviçreli lehçe bilimci Jules Gillieron'un Atlas Linguistique de la France'ıysa (Fransa'nın Dil Atlası, 1902-1912), coğrafi dil bilimin yöntemini belirleyen yapıt oldu. Yapıtında, hem lehçelerin haritalarını veren, hem de atlasın kuramsal ilkelerini ortaya koyan, coğrafi dil bilimin kurucusu sayılan, Gillieron, etimoloji alanına getirdiği yeniliklerle, lehçelere bağlı birçok etkeni açıklığa kavuşturdu.
Gillieron'un çalışmaları Fransa'da pek benimsenmedi: Gillieron'a karşı çıkanlar, gerçekleştirilen soruşturmanın yetersiz olduğunu, soruların yeterli sayıya ulaşmadığını ve yanıt verenlerin yalnızca ilk yanıtlarının kaydedilmesiyle yetinildiğini, soru yöneltilen kişilerin iyi seçilmediğini, soruların yeterince iyi sorulmadığını, soru örgüsünün çok geniş tutulduğunu öne sürdüler.
Gillieron'un yöntemini benimseyen, ama yöneltilen eleştirileri de göz ardı etmeyen İsviçreli dil bilimci Karl Jaberg (1877-1958) ve Jakop Jud'sa (1882-1952),önemli yöntem değişiklikleri de gerçekleştirerek İtalya'nın Dil Atlası' nı ve Güney İsviçre'nin Dil Atlası' nı hazırladılar. Ardından, 1928- 1940 arasında, 1 705 harita kapsayan 8 ciltlik İtalya-İsviçre Atlası yayınlandı: Bu yapıt, bir anlamda, ulusal sınırlar içindeki dil haritalarını vermekle yetinen büyük dil atlasları dönemini de noktaladı. Bundan sonraki çalışmalar, gün geçtikçe daha dar alanların çok daha ince ve ayrıntılı haritalarının hazırlanmasına yöneltildi.