Kıyı Canlıları
Deniz yaşamının çarpıcı ve güzel biçimlerini yalnızca tropik bölgelerin sıcak denizlerinde değil, daha soğuk denizlerde de görebiliriz. Bir kıyı gezintisinde yol boyunca deniz bitki ve hayvanlarını aramak yeni bir dünyaya atılan ilk adım olabilir. Lodos sonrasında dalgaların kıyıya attıkları arasında zengin deniz yaşamının çok çeşitli örnekleriyle karşılaşırız.
Ama dalgaların sürükledikleri bir yana, kıyıdaki kumları karıştırmak bile çeşitli solucanlar ve kabuklularla karşılaşmamıza yetebilir. Kumpireleri kıyıda çürüyen deniz yosunlarıyla beslenir. Tuzlu suların dövdüğü kayalık kıyıların hemen gerisinde likenler büyür. Kayalık kıyılarda deniz yosunlarının halı gibi dibi örtmekle kalmadığı dalgaların yaladığı yerlere kadar çıktığını görebiliriz.
Çakıllı kıyılarda deniz yosunları büyümez. Dalgalar çakıl taşlarını birbirine sürekli çarptığından daha az sayıda deniz bitki ve hayvanına rastlanır. Sürtünme sonucu keskin köşeleri durmaksızın törpülenen taşlar, yuvarlak ve pürüzsüz bir biçim kazanmıştır. Denizdüdükçünü ve kervançulluğu gibi kıyı kuşları, martılar ve yelkovankuşları gibi deniz kıyılarının konuklarındandır.
Kayalık Kıyılar
Kayalık kıyılarda gözle görülemeyecek ölçüde küçük deniz canlılarıyla beslenen yumuşakçalar önemli bir yer tutar. Bunlar arasında kayalara sıkı sıkıya tutunmakla kalmayıp üst üste yığılmış midyeler, kabukları çok değişik biçimlerde olabilen, bazıları bağ salyangozlarına benzeyen deniz salyangozları sayılabilir. Kayalara yapışmış sülükayaklılar tüylü dokunaçlarını dışarı uzatıp mikroskobik canlıları avlar. Sülükayaklılar, yengeç ve karides gibi kabukluların bir üyesidir.
Kayaların girintileri ya da altları, bir tür mercan olan denizşakayıkları ve sünger gibi değişik gruplardan deniz hayvanlarını barındırabilir. Bazı yerlerde yosun hayvanları bir dantel örtü gibi kayalara yayılmıştır. Yosun hayvanları polip denen ve her biri kendi bölmesinde yaşayan yüzlerce küçük hayvandan oluşur. Denizanaları gibi peltemsi yapıda olan tulumlular sudan besinlerini süzerek alır.
Kayaların altında gizlenen yengeçler solucanlarla ve güçlü kıskaçlarıyla kabuklarını kırdığı midye, istiridye, salyangoz gibi yumuşakçalarla beslenir. Deniz salyangozlarının boş kabuklarına girerek yaşamını sürdüren keşiş ıstakozları büyüdükçe içine sığamadığı kabukları bırakıp daha iri bir kabuğa geçerler. Böylece yumuşak gövdesini sağlam bir kabuk içinde koruyan keşiş ıstakozu dışarıda kalan kıskaçlarıyla küçük avlarını yakalar.
Tüp ayaklarını kullanarak dolaşan ve kayalardan kazıdıkları deniz yosunlarıyla beslenen denizkestaneleri, midye ve istiridye gibi yumuşakçaları yiyen denizyıldızları, kayalık kıyıların oldukça sık rastlanan hayvanlarıdır. Daha çok çamurlu diplerde, ağız dokunaçlarıyla çamuru karıştırıp bulduğu küçük canlıları tüketen denizhıyarları, denizyıldızı ve denizkestanesi gibi derisidikenlilerin bir üyesidir.
Okyanuslara bakan kıyılar büyük gelgit olaylarının yaşandığı yerlerdir. Bu kıyılar canlı varlığı bakımından da büyük bir zenginlik gösterir. Örneğin sular çekildiğinde kayalar arasında kalarak gölcükleri oluşturan sularda çok çeşitli hayvan ve bitkilere rastlanır. Kıyıdan uzak gölcükler ancak suların iyice yükseldiği dönemlerde suyunu yenileyebilir. Bu gölcüklerdeki su, güneşin etkisiyle büyük ölçüde buharlaşır ve geriye kalan tuz oranı çok yüksek suda pek az canlı yaşayabilir. Ama kıyıya daha yakın gölcükler her gelgit olayında suyunu yenileyebildiğinden doğal birer akvaryumdur. Bu akvaryumlar çeşitli türlerden deniz yosunlarıyla döşenmiştir. Yosunlar arasında kayaya iyice yapışmış denizşakayıkları dokunaçlarını yayarak kendilerine yem olacak karidesleri beklerler.
Salyangozların bazıları deniz yosunlarını, bazıları sülükayaklıları yer. Gölcüklerde sık rastlanan horozbinalar da besinleri arasına sülükayaklıları katar. Ayrıca buralarda lapinalar, incibalıkları gibi çok çeşitli balıklar bulunur. Kaya akvaryumlarında ıstakozlara, örümcek yengeçlerine ve kalamarlara da rastlanabilir.
Kumlu ve Çamurlu Kıyılar
U biçimli oyuklarında yaşayan denizsolucanlarının yanı sıra midyenin akrabalarından, kabuğu ince uzun ve keskin kenarlı olan denizçakıları kumsalda yapılacak bir gezintide görülebilecek hayvanlar arasındadır. Kıyıya yakın kumlu diplere dikey olarak gömülü yaşayan pinalar da midyeye akraba, iri yapılı çiftçenetli yumuşakçalardır. Pinaların uzun bir üçgen biçiminde olan ve uzunluğu bazen 1 metreye yaklaşan ince çenetleri büyük ölçüde kuma gömülmüştür. Yaşamlarının sonraki evrelerini daha derinlerde geçiren yavru balıklar derinliği bilek hizasını geçmeyen sığlıklara girerek düşmanlarından korunmaya çalışır. Ayrıca kumsal boyunca çok çeşitli denizkabuklarına, özellikle köpekbalıkları ve vatozların yumurta kılıflarına rastlanabilir.
