Fırça
Biri, fırçalayarak ya da süpürerek temizlemeye, öbürü de bir maddeyi herhangi bir yüzeye sürmeye yarayan iki tür fırça vardır. Birinci türe, kir ve istenmeyen maddeleri temizlemek için kullanılan el ve tırnak fırçaları, diş fırçaları, saç fırçaları, süpürgeler, pas çıkarmak için kullanılan tel fırçalar gibi farklı amaçlarla kullanılan sayısız fırça girer.
İkinci tür fırçalar da aynı derecede önemlidir ve ressamların ince boya fırçalarından, boyacıların gemi bordası gibi geniş yüzeylere koruyucu boya sürmek için kullandıkları büyük kaba fırçalara kadar çeşitlilik gösterir.
“Fırça” sözcüğü, sanayide kullanılan ve yakından tanıdığımız fırça tipinden çok farklı fırçaları da içermekle birlikte bunlar da aynı tür gereçlerden, aynı biçimde yapılır.
Sert ya da yumuşak bütün fırçalar bir tür esnek liften yapılır. Lif ince bir ipliktir. Hayvan kılı olabileceği gibi, bitki ya da ağaçlardan da elde edilebilir. Bunlara doğal lifler denir. Kimyasal yollarla laboratuvar ve fabrikalarda yapılanlar ise yapay ya da sentetik liflerdir. Fırça yapımında kullanılan maddeler arasında domuz ve at kılı, bazı ağaç ve bitkilerin lifleri, çelik ya da pirinçten yapılma teller, balina kemiği ve naylon gibi çok sert ve esnek fırçaların yapımında kullanılan yapay liflerle, başka plastikler sayılabilir.
Fırça yapımında kullanılan gereçlerden bazıları çok pahalıdır ve zor bulunur. Resim fırçası yapımında kullanılan samur tüyü yerine göre altından bile değerlidir. Tıraş fırçalarında, boya ve sanayi fırçalarında kullanılan porsuk tüyü de çok değerlidir. “Devetüyü" denen fırçalar çoğunlukla sincap kuyruğundan yapılır.
Fırça sırtı yapımında genellikle kayın, huşağacı ya da kızılağaç gibi ağaçların tahtası kullanılır. Sert tahtalı ağaçların yanı sıra plastik, fildişi, bağa ve gümüşün de kullanıldığı olur.
Birçok hayvan kılı ve bitkisel lifin kökü, ucundan daha kalındır. Bir fırça yapmak için binlerce kıl ya da lif gerekir. Bu kıl ya da lifler, kökleri aynı yönde olmak üzere, bir araya getirilerek tutamlar oluşturulur. Boya fırçaları uca doğru giderek incelen bu tür liflerden yapılır ama süpürge yapımında her iki uçta da aynı kalınlığı sağlayacak şekilde karıştırılmış liflerden yararlanılır.
Boya fırçasında kullanılacak kıllar, küçük tutamlar halinde çubuklara bağlanır. Kıllar buhara tutularak ya da kaynatılarak düzleştirilir. Tıraş ya da diş fırçalarında kullanılacak hayvan kılları, temizlemek ve mikroplardan arındırmak amacıyla kaynatılır ve kimyasal maddelerle işlem görür.
Birçok fırça daha yararlı olması için farklı uzunluk ve türdeki kıl ya da liflerin karıştırılmasıyla yapılır. Örneğin bir boya fırçası biri yumuşak ve boyayı kolay yayan, öbürü sert ve ıslandığında fırçanın fazla gevşemesini engelleyen iki tür kıldan yapılabilir. Bu iki tür kıl birlikte kullanıldığında, yalnız birinin kullanılmasından daha iyi sonuç elde edilir.
Sanayide ise daha değişik fırçalar kullanılır. Kumaş germek için kullanılan gergi fırçaları buna örnektir. Kumaş, silindirlere sarılan uzun şeritler halinde dokunur. Silindire sarılma sırasında kumaşın buruşmasını önlemek için gergi fırçaları kullanılır. Fırçalar silindirlere doğru kayan kumaşa değecek biçimde yerleştirilir. Kıllar kumaşı iki kenara doğru itecek ve böylece gererek kırışıklık oluşmasını önleyecek biçimde düzenlenmiştir.
Birçok sanayi fırçasında kıllar bir çemberi çevreler. Dişçilerin, hastalarının dişlerini temizlemek için kullandığı çok hızlı dönen minicik fırçalar da bu biçimdedir.
Sanayide kullanılan bazı fırçalar tümüyle kıl ya da liflerle kaplı bir silindir görünümündedir. Bunlardan bazıları kâğıt üretiminde, parlatıcı maddeyi yaymak için, bazıları halı fabrikalarında üretimden sonra halıları iyice temizlemek amacıyla, daha başkaları ise pamuklu kumaşlara desen basan metal silindirlere boya yaymak için kullanılır.
Dünyanın pek çok yerinde süpürgedarısından, ince çalı çırpıdan yapılma süpürgeler evlerin, bahçelerin ve kapı önlerinin temizlenmesinde hâlâ kullanılmaktadır. Bunlar tozu kaldırdıkları için sağlığa zararlıdır. Ev temizliğinde elektrikli süpürge kullanmak bu sakıncayı ortadan kaldırır. Elektrikli süpürgelerde, içerideki pervanenin tozları emmesini kolaylaştıran bir fırça düzeneği vardır.
