Define
Define, toprağın altında ya da gizli bir yerde saklanmış olarak bulunan ve sahibi olmayan altın, gümüş eşya ya da madeni paralara verilen addır. Dünyanın çeşitli yerlerinde Eski Yunan, Roma, Bizans ya da Vikingler’ den kalma birçok define bulunmuştur.
Tarlasını süren bir köylü ya da temel kazan bir yapı işçisi tarafından, genellikle rastlantı sonucu bulunan defineler pek çok kimseyi heveslendirir. Düşlerindeki defineyi bulmak amacıyla insanlar ellerinde avuçlarında ne varsa bu işe harcayıp, yollara düşer.
Türkiye’de de define arayıcılarının sayısı oldukça yüksektir. Bu nedenle define arayıcılığı yasaya bağlanmıştır. Define aramak isteyen bir dilekçeyle en yakın müzeye ya da yetkili kuruluşa başvurur. Harita üzerinde definenin yerini belirtir. İzin belgesi verilirse, define arayıcının yanma bir jandarm a, bir arkeoloji uzmanı ve bir de mali görevli katılır. Arkeoloji uzmanının görevi eski bir kalıntının ortaya çıkması durumunda, zarar görmesini önlemektir. Maliyeci definenin değerini saptamakla, jandarma ise çalma girişimine karşı defineyi korumakla görevlidir. Ne var ki, bu gibi araştırmaların sonu çoğu zaman düş kırıklığıyla biter. Ama sahte haritalardan yola çıkarak yeni definelerin peşine düşenler eksik olmaz.
Bulunan defineyi yetkililere bildirmek yalnızca maddi değer açısından değil; arkeologların buluntunun ait olduğu döneme ilişkin bilgi edinmeleri açısından da gerekli ve yerinde bir davranıştır.
Türkiye’deki yasalara göre, define bulan kişi üç gün içinde en yakın müzeye ya da resmi kuruluşa durumu bildirmek zorundadır. Definenin müzeye teslimi sağlandıktan sonra bir komisyon kurulur. Bulana buluntuların değerine göre bir ödül verilir. Bu ödülün değeri definenin yarısı kadar olabilir. Ne var ki, birçok uygarlığın beşiği olan Anadolu’da bulunan zengin defineler aracılar tarafından dış ülkelere kaçırılmaktadır. Antalya dolaylarında Kumluca’da bir köylü kadının 1960’larda bulmuş olduğu İS 6. yüzyıla ait Bizans döneminden kalma değerli gümüş eşya bugün Washington’da, Dumbarton Oaks Bizans Tetkikleri Enstitüsü ve Müzesi’ndedir. Gene Antalya Körfezi’nin batısında, Elmalı’ da İÖ 6. yüzyıldan kalma define önce İsviçre’ ye kaçırılmış, daha sonra ABD’de ortaya çıkmıştır. Bir bölümü geri alman definenin tamamının geri verilmesi için 1984’ten beri Türkiye ile ABD arasında yazışmalar sürmektedir.
ABD’de bulunan defineler kamu malı sayılır. Ama uygulamada, genellikle define bulan kişiye verilir. İngiltere ve İskoçya’da bulunan defineler devletin olur. Defineyi bulan kişi bu durumu en yakın yetkiliye bildirmek zorundadır; yoksa suç işlemiş sayılır. Fransa’da ise yasalara göre, definenin yarısı bulana, öbür yarısı da bulunduğu yerin sahibine verilir. Öteki Avrupa ülkelerinde de buna benzer uygulamalar yürürlüktedir.
