Doğal gaz
Doğal gaz, Yerkabuğunun içindeki yanıcı gaz. Doğal gaz, petrolün bir biçimidir ve yakıt olarak önem sıralamasında ham petroldan sonra ikinci sırayı alır. Doğal gazın çok büyük bölümünü (% 88-95'ini), metan (CH/4) adı verilen hidrokarbon oluşturur; ama doğal gaz, metan dizisinde yüksek oranda bulunan hidrokarbonları da çoğunlukla içerir; % 3-8 etan (C/2 H/6), % 0,7-2 propan (C/3 H/8), %
0,2-0,7 bütan (C/4 H/10) ve % 0,03-0,5 pentan (C/5 H/15). Doğal gazın içerdiği öbür gazlar arasında % 0,6-2 karbon dioksit (C0/2), % 0,3-3 azot (N/2) ve % 0,01-0,5 helyum (He) sayılabilir. Karbon dioksit, azot ve helyum, doğal gazın ısı değerini biraz azaltırlar. Ama karbon dioksit ve helyum, başlı başına da değerlidirler; nispeten yüksek derişimlerde bulundukları bazı doğal gazlardan, ticari amaçla ayrıştırılmaktadırlar.
Doğal gazı oluşturan hidrokarbonlar, yeraltındaki petrolün bileşenleridir. Geçmişte, petrol üretiminin yararsız bir yan ürünü olarak görülen doğal gaz, petrol alanlarında atık madde olarak yakılmıştır; günümüzdeyse değerli bir yakıt olarak kullanılmaktadır. Doğal gazın ana bileşeni olan metan, kömür yataklarında da önemli sayılabilecek miktarlarda bulunur.
Antarktika dışındaki bütün kıtalarda doğal gaz üretilmektedir. Dünyadaki en büyük üretici, Bağımsız Devletler Topluluğu'dur (eski SSCB). ABD, Kanada ve Hollanda da önemli doğal gaz üreticileridir.
Doğal gazı en verimli, en ucuz taşıma yöntemi boru hattıdır. ABD'de büyük bölümü İkinci Dünya Savaşı sırasında döşenmiş yaklaşık 3,2 milyon km doğal gaz boru hattı vardır. Yapımı 1983'te tamamlanan Sibirya-Batı Avrupa gaz boru hattı, Dünya'daki en büyük doğal gaz rezervlerinin bulunduğu eski SSCB'nin bu rezevlerinden yararlanmak amacıyla yapılmıştır.
Doğal gaz, basınçlı tanklarda da taşınabilir. Sıvılaştırılmış doğal gazın (LNG), taşıma sırasında çok yüksek basınç altında ve çok düşük sıcaklıklarda tutulması bir sorun oluşturmakla birlikte, sıvılaştırılmış doğal gaz, doğal gazın kaplayacağı yerden çok daha az yer gerektirir.
Kullanım alanları: Doğal gaz en çok yakıt olarak ve sanayide hammadde olarak kullanılır. Evlerdeki fırınlarda, su ısıtıcılarında, çamaşır makinelerinde, vb. yakıt olarak yararlanılır. Ayrıca, tuğla, çimento ve seramik-fayans fırınlarında, cam yapımında, sulu kazanlarla buhar üretiminde, temiz bir ısı kaynağı olarak aletlerin mikroptan arındırılmasında ve yiyeceklerin işlenmesinde kullanılır.
Doğal gazın, petrokimya sanayisinde de geniş bir kullanım alanı vardır. Bunlar arasında kükürt, karbon karası ve amonyak üretimi sayılabilir (amonyak, çeşitli yapay gübrelerde azot kaynağı olarak ve nitrik asit, üre gibi öbür kimyasal maddelerin üretiminde ara madde olarak kullanılır). Doğal gazdan elde edilen belki de en önemli temel petrokimyasal ürün olan etilen, plastiklerin ve birçok başka ürünün üretiminde kullanılır.
Not: Tortul kayaç haznelerindeki gözeneklerde genellikle bir arada bulunan doğal gaz ve petrol, "kapan" adı verilen çeşitli yapılarda birikir.
Gelecekle ilgili öngörüler: Kömür ve petrol kullanımının çevreye verdiği zararla ilgili geniş kaygılar ve doğal gaz rezervlerinin daha önce sanıldığından daha büyük olabileceğinin kavranması, doğal gaz kullanımını artırabilecek yeni teknolojilere hız vermiştir. Sözgelimi, elektrik tesislerinde, kapasiteyi kısa yoldan artıracak küçük gaz-türbin jeneratörleri kurulmakta, doğal gazın yakılmasıyla oluşan atık ısı, elektrik üretimini artıracak buhar elde etmede kullanılmaktadır. Doğal gaz temiz yanan bir yakıt olduğu için, enerji şirketleri, elektrik üretiminde kömür ve petrol yerine bir ölçüde de olsa gaz kullanılmasının, bacalardan çıkan dumanı önemli ölçüde azaltacağı kanısındadırlar.
Ama doğal gazın sunabileceği en büyük potansiyel, taşıtlarda, özellikle de diesel motorlu taşıtlarda alternatif yakıt olarak kullanılabilmesidir. Motor yakıtı olarak doğal gaz, benzinden daha az karbon monoksit ve karbon dioksit çıkarır; kurum üretmesiyse hiç söz konusu değildir; bu nedenle çeşitli ülkelerde (Türkiye dahil), doğal gazla çalışan ulaşım araçlarının sayısı gün geçtikçe artmaktadır.