Habercilik
Habercilik, haber toplama, yazma ve bunları halka duyurma işidir. Bu işi yapan kişilere muhabir denir. Muhabirler işlerini gazete, televizyon, radyo, haber ajansı, dergi ve öteki kitle iletişim araçlarını kullanarak yürütürler. Bu iletişim araçlarının tümünü birden tanımlamak için “medya” sözcüğü kullanılır.
Bazen “güncel olaylar” olarak da adlandırılan haber, çevremizde hergün olup biten olaylardır. Muhabirler uçak ve trafik kazaları, deprem, yangın, sel baskını gibi felaketler; seçimler ve dünya sorunları gibi siyasal olaylar; yoksulluk, eğitim, yapılaşma gibi toplumsal sorunlar; savaş; adam kaçırma, cinayet ve benzer suçlar; ekonomi ve bankacılık; spor; moda ve boş zamanların değerlendirilmesi gibi konularda da yazı yazar ve haber verirler. Bunlardan başka önemli ve ilginç kişilerle röportajlar yapmak da muhabirlerin görevleri arasındadır.
Muhabirin Görevleri
Muhabirin ilk görevi doğru olmak ve gerçekleri tam olarak vermektir. Muhabir aynı zamanda tarafsız davranmalı, haberinde değişik taraflara ve çeşitli bakış açılarına yer vermelidir.
Bilgi alabilmek bazı durumlarda oldukça güçleşir. İnsanlar bazı konulara ilişkin gerçekleri açıklamak istemeyebilir. Bir muhabir yazdığı haberin bir ya da bir grup insanın saygınlığına zarar verebileceğini de göz önünde bulundurmalıdır. Hükümetler özellikle savaş dönemlerinde ya da kritik siyasal durumlarda bütün gerçeklerin kamuoyu tarafından bilinmesini istemeyebilir. Böyle durumlarda gerçekleri gizledikleri gibi muhabirler tarafından toplanan birtakım bilgilerin yayımlanmasına da izin vermeyebilir.
Muhabirler aynı konular ile ilgilenen öbür meslektaşları ile yarıştıkları için çabuk davranmak zorundadırlar. Hep başka muhabirlerin bilmediği önemli bir konu, haber ya da bilginin peşinde koşarlar. Eğer başarılı olurlarsa, habercilik dilinde “atlatma haber” denilen bir haberi yakalamış olurlar. Önemli işler başarmış insanlarla yapılan röportajlar da zorlu bir araştırma ve çalışmanın ürünüdür.
Muhabirler haberlerini çeşitli kaynaklardan toplarlar. Yayın yönetmenlerinin ya da radyo, televizyon gibi kurumlar söz konusu olduğunda yapımcıların görevi muhabirlerin topladıkları bu bilgileri düzenlemektir. Bu yöneticiler incelenecek ve haber yapılacak konuları da seçerler. Bir muhabir haberini yazmadan önce zamanının büyük bölümünü bilgi toplamak ve topladığı bilgileri doğrulatmak için harcar. Bunun için felaket bölgelerine gider, siyasal tartışmaları dinler, basın toplantılarına katılır, olayın görgü tanıklarıyla, polis ya da itfaiye yetkilileriyle konuşur.
Yurt dışında yaşayan ve çalışan, bu ülkelerdeki olayları bildiren muhabirlere ise “dış haberler muhabiri” denir. Bu muhabirler bulundukları ülke üzerine özel bilgiler edinirler ve genellikle o ülkenin dilini konuşurlar.
Muhabirler siyasetten moda ya da satranca kadar uzanan geniş bir yelpaze içinde herhangi bir özel konu üzerinde uzmanlaşabilirler. Bunlar bütün dünyayı dolaşarak yalnızca uzman oldukları konu üzerine haber toplar, bilgi verir ve yazı yazarlar.
Hiçbir kuruluşa bağlı olmaksızın kendi başına çalışan ve birçok kitle iletişim organına haber satan bağımsız muhabirlere “serbest muhabir” denir.
Foto muhabirliği olarak adlandırılan haber fotoğrafçılığı, televizyon haber programlan, gazete ve dergiler açısından birinci derecede önem taşır. Güzel bir haber fotoğrafı çekebilmek için teknik bilgi ve beceri ile haber olabilecek konunun iyice kavranması gerekir.
Haberciliğin Rolü
Düşünme ve konuşma özgürlüklerine saygılı ülkelerde genellikle haberleşme özgürlüğüne de saygı gösterilir. Tarihsel olarak “basın özgürlüğü” diye adlandınlan bu özgürlük dünyanın her yerinde geçerli değildir.
Demokratik ülkelerde habercilik, olayları ve genel durumu iyi ya da kötü olmasına bakmaksızın dürüstçe yansıtan bir ayna olarak kabul edilir. Oysa kişisel özgürlüklerin kısıtlandığı diktatörlük ya da diktatörlüğe yakın yönetimler haberciliği devletin halkı “eğitmek” için kullandığı bir araç olarak düşünür. Böylece hükümet kendi düşünce ve görüşlerini halka sorgusuz sualsiz kabul ettirmede kullanacağı güçlü bir aracın sahibi olur. Ayrıca dış dünyada olup bitenlerin halka ne oranda duyurulacağı da yönetimin yetkisinde kalır. Böyle ülkelerde kitle iletişim araçlannın denetimi ve çoğunlukla da mülkiyeti devletin elindedir. Buralarda çalışan muhabirler de devlet memurudur. Bu çeşit haberciliğin bir başka adı da propaganda haberciliğidir.
Kamuoyunu etkilemekte ve insanlann davranışlarını yönlendirmekte kitle iletişim araçlarının rolü çok büyüktür. Bir ABD gazetesi, The Washington Post9 un muhabirlerinden biri ABD Başkanı Richard M. Nixon’un 1970’teki Watergate skandalında oynadığı rolü yaptığı araştırmalarla kanıtlamış ve bu gerçek başkanın istifa etmesine yol açmıştı. 1980’de muhabirlerin Afrika’da açlık çeken insanlara ilişkin yazı ve fotoğrafları dünya kamuoyunu çok etkilemiş, çeşitli ülke yönetimleri ve dünyanın birçok yöresindeki insanlar Afrika’ya para ve yiyecek yardımı yapmışlardı.
Muhabirlik Mesleği
Muhabir olmayı düşünen gençler öncelikle meraklı olmalıdır. Soru sormaya istekli olmalı ve bu soruları yanıt alabilecek biçimde sormalıdır. Çevreleriyle iyi ilişkiler kurmalı ve bu ilişkileri geliştirmelidirler. Çeşitli yerlerde haber kaynağı olabilecek kişilerle kurulan ilişkiler ileride olayları kolaylıkla öğrenmelerine yardım eder. Muhabir olmak isteyenler yazı yazmayı sevmeli, habercilikte gerekli hız ve özene sahip olmalıdırlar. Belirlenmiş uzunlukta yazı yazmaktan kaçınmamalı, yöneticinin çalışmalanna ilişkin sorulanna ve yapacağı değişikliklere açık olmalı, günün her saatinde çalışmayı kabul etmelidirler.
Bir muhabirin eğitimi olabildiği kadar geniş bir alanı kapsamalıdır. Herhangi bir konuda erken uzmanlaşmak doğru değildir. Yayın yönetmenleri değişik konularda yazı yazabilecek insanları ararlar. Muhabirlik için gerekli deneyim okul ya da üniversite gazetelerinde, dergilerinde, varsa radyo ve televizyonlannda çalışılarak elde edilebilir. Buralarda yalnızca haber ve yazı hazırlamayla sınırlı bir deneyim değil, aynı zamanda son elektronik yöntemler ve aletlerle ilgili teknik beceriler de kazandırılır.
Birçok muhabir mesleklerine yerel gazetelerde ya da yerel radyo istasyonlarında muhabirlik yaparak başlar. Birçok ülkede üniversitelerde gazetecilik ya da haberleşme konularında eğitim yapılmaktadır. Ayrıca bazı kuruluşlarda bu konuda uygulamada deneyim kazanma olanağı da sunulmaktadır.
