Kağıt Oyunları
Kağıt oyunları, eskiçağlardan beri Çin’ de ve Hindistan’da biliniyordu. Avrupa’da ise kâğıt oyunları 14. yüzyılda oynanmaya başlanmıştır.
Neredeyse sınırsız sayıda kâğıt oyunu vardır. Bu oyunlardan pişti, papazkaçtı gibi bazılarının oynanması çok kolaydır. Buna karşılık briç gibi üst düzeyde beceri ve dikkat gerektiren gelişkin oyunlar da vardır. Kâğıt oyunlarının çoğunda oyuncu sayısı iki ile dört arasında değişir. Ama bazı oyunlar tek kişi ya da dörtten fazla oyuncu tarafından da oynanabilir. Hemen hemen bütün oyunlarda, oyuncular, ellerindeki kartları oyunun kuralları uyarınca göstermeleri gereken zamana kadar, öbür oyunculardan saklarlar.
Oyun Kâğıtları
İlk oyun kâğıtları, biçim ve tasarım olarak günümüzdekilere benziyordu, yalnızca boyutları farklıydı. Bilinen ilk oyun kâğıtları İtalyan kâğıtlarıdır. Elde boyanmış bu kâğıtlar tarot kartları olarak adlandırılmıştı. Oyun kâğıtları ilk olarak Almanya’da basıldı. Bir deste tarotta 78 kart vardı. Bunlardan 22’si doğa güçlerini, iyilik ve kötülüğü temsil eden koz kâğıtlarıydı. Kalan 56 kart dört diziden oluşurdu. Her dizide bir kral, bir kraliçe, iki şövalye, ve l ’den (as) 10’a kadar sıralanmış kâğıtlar bulunuyordu. Tarot destesinin günümüzde süren bir özelliği de falcılıkta kullanılmasıdır. Bugün kullandığımız kâğıtlar Fransa’ daki tarot kartlarından geliştirilmiştir. Kozlar çıkarılmış, şövalyeler bire indirilmiş ve günümüzde vale adını almıştır. Böylece desteler 52 kâğıttan ve adları maça (pik), kupa (kör), karo ve sinek (trefl) olan dört diziden oluştu. 19. yüzyılda, kartlardaki resimler oyuncunun elinde her zaman düz duracak biçimde iki başlı yapıldı.
Bugün, normal bir destede 52 kâğıt ve genellikle iki joker bulunur. Jokerler, oyunlarda pek kullanılmamakla birlikte destede yer alır. 52 kâğıt, her biri 13 kâğıttan oluşan dört diziye ayrılır. Her dizide papaz, dam (kız) ve vale (oğlan) olarak üç resimli kâğıt, ikiden dokuza kadar sıralanmış dokuz ara kâğıt ve 1 rakamıyla gösterilen bir as vardır. Maça ve sinek siyah renkte, kupa ve karo ise kırmızı renkte basılır. Eskiden kâğıtların, dış çizgileri tahta kalıplar kullanılarak basılır ve içleri elle renklendirildi. Taşbaskının bulunuşuyla kâğıtlar daha renkli olarak basılmaya başlandı. Kâğıtlar birbirine yapıştırılmış iki karton tabakanın üstüne basılır ve damgalanır. Oyun kâğıdı yapımında artık plastik de kullanılmaktadır.
Kâğıt Oyunu Çeşitleri
En yaygın kâğıt oyunları, kâğıtların büyüklük sırasına göre dizilmesiyle oynanan oyunlardır. Kâğıtlar, astan başlayarak iki, üç, dört ya da geriye giderek papaz, dam, vale olarak dizilir. Briç ve benzeri oyunlar bu türdendir. Bazen bu oyunlarda iki oyuncu ortak hareket eder ve rakiplerinden daha fazla el almaya çalışır. El almak için, oynanan turda en güçlü kâğıdı atmak gereklidir. Bu güçlü kâğıt bazen koz olur. Hangi dizinin koz olacağı ya oyunun kuralı gereği bellidir ya da eşler aralarında anlaşarak herhangi bir diziyi koz olarak seçerler. Koz olan kâğıt, öbür dizilerdeki kâğıtların tümünü, değeri ne olursa olsun alabilir. Örneğin briçte, körler (kupa) ve pikler (maça) değer açısından daha yüksektir ama, koz olarak belirlenen dizideki herhangi bir kâğıt bunlardan üstündür.
Briç tüm dünyada oynanan eşli bir oyundur. Yerel kulüplerden dünya şampiyonluklarına kadar birçok düzeyde briç turnuvaları yapılır. Dört oyuncuyla ve 13’er kâğıt dağıtılarak oynanan briçte eşler karşılıklı oturur. Oyuncular sırayla ve briçin kendine özgü kuralları içinde konuşurlar. Bu konuşmalar sonucu eşlerin kozları belirlenir ve en fazla el alacağını açıklayan çift oyuna başlar. Kozu belirleyen çift, oyunun başında söylediği sayıda el almaya çalışır. Oyunu başlatan eşlerden biri elini yere açar ve oyun öbür eş tarafından yürütülür. Rakipler ise ellerini saklı tutar.
Kâğıt oyunlarının başka bir türü de, kâğıtların çeşitli biçimlerde gruplandırılmasına dayanır. Remi, blum, konken, ellibir gibi oyunlar kâğıtların gruplandırılmasıyla oynanır. Oyuncular aynı değerde üç ya da daha fazla kâğıdı (karo 5’i, kupa 5’i, maça 5’i gibi) ya da aynı diziden birbirini izleyen üç ya da daha fazla kâğıdı (karo 4’ü, 5’i, 6’sı gibi) bir araya getirmeye çalışırlar. Yerden çekilen ya da kendinden bir önceki oyuncu tarafından ortaya atılan kâğıtlardan yararlanarak elindeki tüm kâğıtları gruplayan ilk oyuncu oyunu kazanır. Kâğıt oyunlarının para kazanmak için oynandığı kumarhanelerde bakara, şimendifer ve yirmibir en yaygın oyunlardır. Oyuncular ellerindeki kâğıtların toplam değerlerinin bakarada 9’un, yirmibirde ise 21’in altında kalmasını sağlamaya çalışırlar.
Çocukların oynadığı kâğıt oyunlarının kuralları daha basittir. Bunlardan bazıları çok sayıda oyuncuyla da oynanabilir. En iyi bilinen örneklerden biri papazkaçtıdır. Bu oyunda 52’lik bir desteden üç papaz çıkarılır ve kalan kâğıtların tümü oyuncular arasında dağıtılır. Oyuncular ellerinde aynı değerde olan çift kâğıtları ayırarak yere açarlar. Her oyuncu sırayla yanındakinin elinden bir kâğıt çeker ve elindeki tek kalan kâğıtları çiftlemeye çalışır. Oyunun sonunda elinde papaz kalan oyuncu oyunu kaybeder. Yenilen oyuncuya bir ceza verilir. Çocuklar arasında yaygın olarak oynanan öbür kâğıt oyunları arasında pişti, kaptıkaçtı, eşek, pis yedili gibi oyunlar sayılabilir.
