Kaza
Kaza, mal ya da can kaybına yol açabilen, olağandışı, beklenmeyen ve istenmeyen bir olaydır. Kazaların yaşamımızdaki etkileri ve önemi çoğu zaman sanıldığından çok daha büyüktür. Örneğin, Türkiye’de 1986’da 90 bin trafik kazasında 7.000 kişi ölmüş, 70 bin kişi yaralanmış, 40 milyar liralık maddi zarar doğmuştur. 1984’te her 2.000 sigortalı işçiden üçü iş kazaları sonucu ölmüş ya da sakat kalmıştır. Kazaların nedenleri incelenir ve önleyici çalışmalar yapılırsa kazalar sonucunda ortaya çıkan kayıplar azaltılabilir.
Ölümle sonuçlanan kazaların başında motorlu taşıtların yaptığı kazalar gelir. Demiryolu ve havayolu kazaları karayollarındaki kazalara göre daha azdır. 1986’da Türkiye demiryollarındaki 1.057 kazada 298 kişi ölmüş, 458 kişi yaralanmıştır. Aynı yıl yedi uçak kazasındaki ölü sayısı yalnızca üçtür. Çok büyük can kaybına ve maddi zarara yol açan bir kaza türü de iş kazalarıdır. 1984’te Türkiye’de sigorta kapsamına giren işyerlerinde 152.650 iş kazası olmuş, 1.097 işçi ölmüş, 2.455 işçi sakat kalmıştır. Başka bir önemli kaza türü, daha çok yaşlıların ve çocukların zarar gördüğü ev kazalarıdır. Yangın, suda boğulma, zehirlenme ve ateşli silahlarla yapılan kazalar öbür önemli kaza türleridir.
Fabrikalarda ve enerji santrallarında meydana gelen kazalar bazen çok geniş bir çevrede büyük zararlara yol açabilir. Hindistan’ın Bhopal kentindeki bir böcek ilacı fabrikasından sızan zehirli gaz, fabrika çevresinde geniş bir alanı etkilemiş ve 2.500 kişinin ölümüne yol açmıştır. 1986’da SSCB’deki Çernobil nükleer santralında yangın sonucu 31 kişi ölmüş ve birçok Avrupa ülkesini de içine alan çok geniş bir bölgede radyoaktif kirlenme görülmüştü. Orman yangınları da çok büyük maddi zarara yol açan kazalardır. Sanayileşmiş ülkelerdeki gelişmiş haberleşme ve ulaşım olanakları günümüzde orman yangınlarının yol açtığı zararları azaltmıştır.
Kazaların Nedenleri ve Önlenmesi
Kazalar genellikle dikkatsizlik ve bilgisizliğin, özensiz çalışmanın ve kazaları önlemek amacıyla konmuş olan kurallara uymamanın bir sonucudur.
Trafik kazalarının başlıca nedeni trafik kurallarına uyulmaması ve araçların gerekli bakımının zamanında ve tam olarak yapamamasıdır. Trafik kurallarını çiğnemenin en tehlikeli örnekleri içkiliyken araba kullanmak, hız sınırlamalarına uymamak ve hatalı sollamadır. Araçlardaki mekanik bozukluklar, trafik işaretlerine uymamak, sürücü hataları, kötü hava ve yol koşulları trafik kazalarının öbür önemli nedenleri arasında sayılabilir.
İş kazaları genellikle kullanılan makinelerden kaynaklanır. Kazaları önleyecek güvenlik donanımının makinelere eklenmesi ve bir aksaklık durumunda kendiliğinden devreye giren güvenlik sistemlerinin kullanılmasıyla iş kazaları büyük ölçüde önlenebilir. Ama bu güvenlik donanımlarının kullanılması ek harcamalar yapmayı gerektirdiği için genellikle bunların kullanımını zorunlu kılan yasalar çıkarmak ve etkin bir denetimle bu yasaların uygulanmasını sağlamak gerekir. Kazaları önleyici güvenlik sistemlerinin kullanılmasının yasal bir zorunluluk olduğu ileri sanayi ülkelerinde iş kazalarında önemli bir azalma sağlanmıştır. Çalışma ortamının iyileştirilmesi, işyerinin özelliklerinin gerektirdiği kask, koruyucu gözlük, eldiven ve ayakkabılarla özel giysilerin kullanımı da iş kazalarını azaltmak için alman öbür önlemler arasında sayılabilir.
Ev kazalarının çoğu da bilgisizlik ve dikkatsizlikten kaynaklanır. Ucu kıvrılmış ya da sökülmüş bir halı, gevşemiş bir vida, ortada bırakılmış keskin bir bıçak ciddi sonuçlar doğuran bir kazaya neden olabilir. Çocuklu evlerde ilaçları, kesici, delici ya da elektrikli aygıtları çocukların ulaşabileceği yerlerde bırakmak çok tehlikeli kazalara yol açabilir.
19. yüzyılda Sanayi Devrimi’nden sonra kazaları önlemek için alman önlemlerde büyük gelişme olmuştur. Günümüzde Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Uluslararası Sosyal Güvenlik Birliği (ISSA) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) gibi uluslararası kuruluşlar da bu konuda çalışmalar yapmaktadır.
