Meşe
Kestane ve kayın ağaçlarıyla aynı familyada yer alan meşeler kuzey yarıkürede yaygın değerli kereste ağaçlarıdır. Kayıngiller familyasının Quercus cinsini oluşturan bu ağaçların 450’yi aşkın türü vardır. Türkiye’de de kendiliğinden yetişen 18 kadar meşe türü saf halde ya da başka ağaçlarla karışık olarak geniş orman alanları oluşturur. Ülkemizin en yaygın türleri arasında yer alan saplı meşe (Quercus robur) yamaçlarda ve dere yataklarında küçük gruplar halinde ya da tek tek bulunur, buna karşılık sapsız meşe (Quercus petraea) çoğunlukla saf ormanlar oluşturur.
Önemli bir kereste kaynağı olan kasnak meşesi (Quercus vulcanica) Türkiye’ye özgü bir türdür, yani dünyada başka hiçbir yerde yetişmez. Başlıca yayılış alanı Kütahya, Afyonkarahisar, Konya, İsparta ve Eğridir yöreleridir; bu ormanlara yerel olarak “kasnak ormanı” denir. Ayrıca, en geniş yayılışını Batı, Güney ve Güneydoğu Anadolu’da gösteren mazı meşesi (Quercus infectoria), en
çok Marmara ve Ege bölgelerinde yetişen tüylü meşe (Quercus pubescens), Kuzeydoğu ve Doğu Anadolu dışında hemen her yere dağılmış Türk meşesi (Quercus cerris), Marmara, Ege, Akdeniz bölgelerinde bol, Karadeniz Bölgesi’nde çok seyrek olarak bulunan kermes meşesi (Quercus coccifera) ülkemizdeki öbür önemli meşe türleridir.
Meşeler bir bölümü yaz kış yeşil kalabilen, bazısı ise kışın yapraklarını döken ağaçlardır. Yaprakları genellikle oval biçimli, kenarları loplu ya da dişlidir. Çoğunlukla yapraklarla birlikte açan erkek ve dişi çiçekler aynı ağaç üzerinde bulunur. Erkek çiçekler tırtıl denen sarkık başaklarda toplanmıştır. Bu başaklarda üretilen çiçektozlarını rüzgâr dişi çiçeklere taşıyarak döllenmelerini sağlar. Döllenme sonucunda dişi çiçekler meyveye döner. Meşe meyvelerine “palamut” adı verilir. Her palamut dışı pullarla kaplı minik çanakların (kadeh) içinde bulunur. Meşelerin gençken pürüzsüz yapılı, düz gövde kabuğu yaşlandıkça kalınlaşır ve derin çatlaklı bir görünüm alır.
Uygun koşullarda yaklaşık 2.000 yıl kadar yaşadığı söylenen meşeler eskiçağlarda kutsal sayılırdı. Romalılar döneminde ise odunu çok değerliydi ve özellikle gemi yapılırdı. Günümüzde de önemli bir kereste kaynağı olan meşe ağaçlarının sert ve sağlam odunları mobilya, tarım aletleri, parke ve fıçı yapımında kullanılır. Bu ağaçların yalnızca odunundan değil, başka organlarından da yararlanılır. Örneğin, meyveleri hayvanlara yedirilir, dallarından mangal kömürü hazırlanır. Ayrıca, bol tanen içeren gövde kabukları, meyve çanakları ve bazı türlerin (özellikle mazı meşesinin) mazıları deri sepilemekte kullanılır ve tanen kaynağı olarak değerlendirilir. Akdeniz’e özgü bir meşe türü olan mantar meşesinin dış kabuklarından ise mantar elde edilir.
