Modelcilik
Modelcilik, genç yaşlı milyonlarca insanın yapmaktan zevk aldığı bir uğraştır. Model, uçak, gemi, lokomotif, otomobil, ev ya da başka herhangi bir şeyin kopyasıdır. Aslına tıpatıp benzeyen ama genellikle daha küçük boyutlarda yapılan modeller belirli bir ölçeğe göre küçültülür. Örneğin 1:100 ölçeğine göre modeli yapılan bir geminin 100 cm uzunluğundaki bir bölümü, modelde 1 cm uzunluğunda olur. Modeller gerçek planlara titizlikle uyularak yapılır.
Modelcilikten tasarım mühendisliğinde de yararlanılır. Örneğin bir yapının bitince nasıl bir görünüm alacağı, bu yapının bir modeli yapılarak önceden görülebilir. Buna maket de denir. Sergilerde, müzelerde, okullarda ve fabrikalarda bu gibi maketlerden yararlanılır. Televizyon ve sinema filmlerinin çekiminde de böyle maketler kullanılır. Bilimkurgu filmlerindeki uzay gemileri bu türden modellerdir. Bir de gerçek boyutlarda yapılan modeller vardır. Örneğin bir uçağın, tıpkı modeli yapılarak aerodinamik özellikleri saptanır.
20. yüzyılda model yapımı, kullanılan maddelerin ve yapıştırıcıların gelişmesi sonucu büyük bir ilerleme gösterdi. Elektronik denetleme sistemlerinin ve küçük motorların yapılmasıyla motorlu modellere ilgi arttı. Uçak, otomobil, gemi, tren gibi taşıt modellerine küçük boyutlu motorlar yerleştirilmeye başlandı.
Biri sergilemek için, öteki ise hareketli iki tür model vardır. Bunlardan birincisi hareketsiz olup bir rafı ya da masayı süslerken, öbürü demiryolu ve tren modellerinde olduğu gibi bir odanın tamamını kaplayabilir.
Model Setleri
Eskiden büyük bölümü elle yapılan modellerin yerini günümüzde modelin yapımında kullanılacak bütün parçaları ve parçaların nasıl birleştirileceğine ilişkin bilgileri içeren hazır setler almıştır. Uçak, gemi, tren ve otomobil modellerinden, uzay araçları, dinozorlar ve masal karakterlerine kadar birçok çeşidi olan bu setlerde, modelin yapımında kullanılacak araçlar ve yapıştırıcı dışında model için gerekli olan bütün parçalar vardır.
Model Trenler
19. yüzyılın sonlarında demiryolu modelleri yapılmaya başlandı. Önceleri model lokomotifler buhar gücü ya da zemberekle çalıştırılıyordu, daha sonra buharlı izlenimi veren, ama küçük bir elektrik motoruyla hareket eden lokomotif modelleri yapıldı.
Demiryolu modellerinin bir ölçeğe göre yapılması özellikle önemliydi; çünkü raylar, vagonlar, lokomotif ve sinyal sistemi gibi kurularak bir araya getirilecek birçok birimin birbirine uyması ancak bunların bir ölçeğe göre yapılmasıyla sağlanabilirdi.
Demiryolu modellerinde elektronik denetleme sistemlerinin kullanılması, birden fazla trenin aynı ray üzerinde birbirinden bağımsız olarak ve bir uyum içinde hareket edebilmesini sağladı. Demiryolu modellerinin ilginç bir özelliği de küçük bir setle işe başladıktan sonra, zamanla modele eklenen yeni parçalarla, büyük ve karmaşık bir demiryolu modeli yapılabilmesidir.
Model Otomobiller
Otomobil modelleri iki türlüdür. Birinciler, ünlü markaların sergilenmesi amacıyla yapılmış; İkinciler ise, uzaktan denetlenebilen küçük bir motorla donatılmış hareketli modellerdir. Bundan başka, elektrik motoruyla hareket eden model yarış otomobillerinin bir yarış pisti modeli üzerinde yarıştırıldığı setler de vardır.
Model Gemiler
Bilinen en eski modeller gemi modelleridir. Günümüzden 3.000 yıl kadar önce yapılmış olan gemi modelleri bulunmuştur. Yüzyıllardan beri dünyanın birçok yerinde model yelkenli yarışları yapılmaktadır. ABD ve İngiltere’de kuruluş tarihi 1870’lere dayanan model gemi kulüpleri vardır.
II. Dünya Savaşı’ndan sonra küçük motorların ve radyo dalgalarıyla çalışan uzaktan kumandalı aygıtların yaygınlaşmasıyla gemi modelciliğine ilgi hızla artmıştır. Günümüzde dünyanın birçok yerinde model gemi kulüpleri ve bu alanda çalışan uluslararası kuruluşlar vardır.
Gemi modelleri, serbest biçimde hareket edenler, bir kabloya bağlı olanlar ve radyoyla denetlenenler olarak üç ana gruba ayrılır. Model uçaklar gibi model gemiler de çok yüksek hıza ulaşabilir ve yarıştırılabilir. Bir kabloya bağlı olarak bir noktanın çevresinde dönecek biçimde yapılmış olan bir model hidroplan, saatte 200 kilometrenin üstünde bir hıza ulaşabilmektedir.
Gemi modelleri için de hazır setler vardır. Ama birçok modelci, modelin yalnızca planını alıp model parçalarını kendi yaparak çalışmayı yeğler. Büyük modellerin yapımı küçüklere göre daha kolay olduğu için yeni başlayanların büyük modellerle çalışması daha uygundur.
Model Uçaklar
İlk uçakların göklerde görülmeye başlamasından çok önce model uçaklar uçurulmuştu. 1804’te Sir George Cayley model planörler uçurmuş ve 1872’de Alphonse Penaud, pervanesi bir kauçuk şeritle döndürülen bir model uçak tasarlamıştı. 1930’larda benzinli, iki zamanlı, küçük motorların kullanılmaya başlanmasına kadar, model uçakların pervanelerini çevirmek için yalnızca kauçuk şeritler kullanılmıştır.
1930’larda modelciler yeniden planörlere ilgi gösterdi. Kablolu ya da radyo denetimli model uçaklar da bu sıralarda ortaya çıktı. Böylece model uçaklarda en yaygın üç uçuş biçimi belirlendi. Bunlar serbest, radyo denetimli ve kablolu uçuş biçimleriydi.
Serbest uçuşlu modeller planörler, kauçuk şeritli ya da motorlu uçaklardır. Bu modeller gerçeklerinin bir ölçeğe göre küçültülmüş bir kopyası olabileceği gibi, çoğu zaman büyük kanatlı ve yüksek itiş güçlü özel modeller de olabilir. Serbest uçuşlu modeller, yarışmalarda uçuş uzaklığı ve havada kalma sürelerine göre değerlendirilir.
Radyo denetimi, yerdeki “pilot”un model uçağı havalandırmasına, havada uçağı yönlendirmesine ve yere, önceden belirlendiği biçimde iniş yaptırmasına olanak sağlar.
Kablolu modellerde model uçakla komuta aygıtı arasında 25 metre kadar uzunlukta iki ince tel vardır. Bu tellere bağlı olarak kullanıcının çevresinde dönen uçak, bazen saatte 300 km hıza ulaşabilir. Komuta aygıtı kullanılarak, uçağa istenen her türlü manevra yaptırılabilir.
Uçan modeller tahtadan, genellikle hafif ve dayanıklı olan balsa ağacından yapılır ve ince kâğıt ya da ipekle kaplanır. Üzerine sürülen bir tür cilayla kaplamanın su geçirmemesi ve gergin durması sağlanır. Model uçak yapımında camyünü, polistiren gibi yeni gereçler ve kendinden yapıştırıcılı, ısıyla büzüşen melamin plakalar da kullanılır.
Bütün model uçaklar uçmaz. Birçok modelci, tahta parçaları ya da model setlerinde bulunan önceden hazırlanmış plastik parçaları kullanarak ünlü uçakların ölçekli modellerini yapmayı yeğler.
Kendi Modelini Hazırlama
Çevremizde model yapmak için kullanılabilecek birçok gereç vardır. Tahta, plastik, kil, karton, kâğıt, düğme, tel, hatta çeşitli makine parçaları bu amaçla kullanılabilir. Bu gibi gereçleri kullanarak tümüyle kendi yaratısı olacak bir model tasarlamak çok zevklidir. Bütün dünyada modelci örgütleri vardır. Bunlar sergiler düzenler, gazete ve dergiler yayımlar.
