Ordu İli
Ordu ili, Karadeniz Bölgesi’nde yer alır. Doğuda Karagöl Dağı’ndan kuzeybatıda Çarşamba Ovası’nın doğusundaki düzlüklere, güneyde Kelkit Irmağı vadisinin kuzey yamaçlarından kuzeyde Karadeniz kıyısına kadar uzanan Ordu ili topraklan oldukça engebelidir. Ordu ili nüfus yoğunluğu açısından ülke sıralamasında altıncı durumdadır. Yerleşmeye elverişli alanları kısıtlı olan ilde 1985 nüfus sayımı sonuçlarına göre kilometre kareye 127 kişi düşmektedir.
Doğal Yapı
Birçok akarsu vadisi tarafından yer yer derin biçimde yarılmış olan il toprakları engebeli ve dağlıktır. Kuzey Anadolu Dağları’nın deniz kıyısına yakın sırası tarafından engebelendirilen Ordu ili toprakları kuzeyde Karadeniz kıyısına, güneyde de Kelkit Irmağı vadisine doğru alçalır. Ama akarsu vadilerinin tabanları genişlemediğinden alçak düzlüklere yalnızca Karadeniz kıyısında rastlanır. Ordu ilinin güneydoğu kesimini Giresun Dağları’nın ,batı uzantıları, güney ve batı kesimlerini de Canik Dağları
engebelendirir. İlin en yüksek noktası, Karagöl Dağı’nın batısında 2.569 metreye erişen Aşıt Tepesi’dir. Dağlık alanların yüksek kesimlerinde hayvancılık açısından önem taşıyan ve yazlık yerleşim yerleri olan yaylalar vardır.
Ordu ili topraklarından kaynaklanan suların tümü Karadeniz’e dökülür. Bunların başlıcaları Bolaman ve Melet çayları ile Elekçi Deresi ve Turna Suyu’dur. Güney kesimin sularını toplayan Karakuş Çayı ise il sınırları dışında Yeşilırmak’a katılır. Bu akarsulardan en uzunu olan Melet Çayı’nın bir özelliği de, Karadeniz Bölgesi’nin Orta Karadeniz ve Doğu Karadeniz bölümleri arasında sınır oluşturmasıdır. İlin doğu kesiminde dar bir alan Doğu Karadeniz bölümünün, büyük kesimi ise Orta Karadeniz bölümünün sınırları içinde yer alır.
Ordu ilinin kıyı kesimi oldukça girintili ve çıkıntılıdır. Bu kıyıdaki başlıca çıkıntı, doğu kesiminde Perşembe kasabasının yer aldığı küt bir yarımadadır. Yarımadanın doğu ucunda Vona Burnu (Çam Burnu), batı ucunda da Yasun Burnu (Kiremit Burnu) vardır. Kıyılarında doğal kumsallara rastlanan bu yarımadanın doğusundaki Vona Koyu doğal bir liman özelliği taşır.
Ordu ili, Karadeniz Bölgesi’nin bol yağışlı ılıman ikliminin etkisi altındadır. Dağların Karadeniz’e bakan kesiminde ve kıyıda 1.000-1.200 mm arasında olan yıllık ortalama yağış miktarı, iç kesimdeki Mesudiye’de yaklaşık 520 milimetredir. Sağanak yağışların daha fazla görüldüğü ilkbahar ve sonbaharda oluşan seller ve toprak kaymaları (heyelan) çevreye zarar verir. Kıyı kesiminde aşırı sıcak ve soğuk hava görülmez.
Ordu, doğal bitki örtüsü açısından zengin olan illerimizdendir. Dağların Karadeniz’e bakan yamaçlarında meşe, kızılağaç, gürgen, kayın, köknar ve ladin, iç kesimlerde ise meşe ve sarı çamlardan oluşan ormanlar vardır.
Tarih
İÖ 2000’lerde bu topraklar Kaşkalar’ın yurduydu. Kaşkalar, güneyde devlet kuran Hititler için uzun süre önemli bir tehlike oluşturdu. İÖ 12. yüzyılda batıdan Anadolu’ya gelen halkların önünden kaçan bazı Hitit toplulukları bu yöreye sığındı. İÖ 8 . yüzyıldan sonra tüm Karadeniz kıyılarında olduğu gibi bu kıyıda da Miletliler tarafından bazı ticaret kolonileri kuruldu. Bunların başlıcaları Kotyora ve Vona’dır. İÖ 3. yüzyıl başında Pontos Krallığı’nın egemenliği altına giren yöre, İÖ 1. yüzyıl ortalarında Roma’ya, daha sonra da Bizans’a bağlandı. 11. yüzyıl başlarında Bizans’ın Khaldia Theması’nın (yerel yönetim birimi) sınırları içinde olan bu topraklar sonradan, Gürcü Kraliçesi Tamara’nın yardımıyla 1204’te Trabzon’da bir devlet kuran Komnenoslar’ın yönetimine girdi. 13. yüzyılda Anadolu Selçukluları ile Komnenos hanedanının yönetimindeki Trabzon İmparatorluğu
arasında el değiştiren yöre, 1461 ’de Fatih Sultan Mehmed tarafından Osmanlı topraklarına katıldı.
Ekonomi
Önemli bir bölümü kırsal yerleşim yerlerinde yaşayan Ordu ili halkı geçimini daha çok tarımdan sağlar. İl ekonomisinde fındık üretimi ile işlenmesi ve ticareti ilk sırayı alır. 1987’de ülkemizde en çok fındık üretilen il Ordu’ydu. En çok yetiştirilen öteki bitkisel ürünler mısır, patates, lahana, buğday, arpa ve elmadır. Başka meyve ve sebzelerin de yetiştirildiği Ordu ilinde çok az miktarda soyafasulyesi, çay, mandalina ve portakal da üretilir.
Ekime elverişli alanları pek fazla olmayan Ordu ilinde hayvancılık önemli bir geçim kaynağıdır. Sığır ve koyun yetiştirilen ilde hayvancılığın önemli bir dalı da arıcılıktır. 1987’de ülkemizin en çok bal ve balmumu elde edilen ili de Ordu’ydu.
Ordu ilinin Karadeniz kıyısındaki yerleşim yerleri balıkçılık açısından önemli merkezlerdir. Balık işleme kuruluşları da bulunan ilin kıyılarında birçok balıkçı barınağı vardır. Ama son yıllarda Karadeniz’de görülen balık azalması nedeniyle Ordulu balıkçılar avlanmak için başka denizlere gitmektedir. İlde sanayi fazla gelişmemiştir. Daha çok tarıma dayalı sanayi ve tekne yapım yerleri vardır. Ordu ilinde yer alan en önemli sanayi kuruluşları un, soya yağı, fındık işleme, kereste, çimento, tuğla ve kiremit fabrikalarıdır. Küçük sanayinin canlı olduğu Ordu ili yeraltı kaynakları açısından oldukça zengindir. İl topraklarında kurşun-çinko-bakır, demir ve manganez yatakları vardır. Ordu ilinin yüksek kesimlerindeki yaylalar dağcıların ve kampçıların yeğledikleri yörelerdir.
Toplum ve Kültür
1869’da kaza merkezi olan Ordu, akarsu taşkınları sonucunda oluşan bataklıklardan yayılan sıtma nedeniyle yazın barınılması güç bir yerleşim yeriydi. Yazı Çambaşı Yaylası’nda geçiren Ordulular yaz sonunda, fındık toplamak için Ordu’ya dönerlerdi. 19. yüzyılda hızla yaygınlaşan fındık üretimi Ordu’yu önemli bir ticaret merkezi durumuna getirdi. Buraya gelen Avrupalı tüccarlar Ordu’da depolar ve fındık kırma işlikleri kurmuşlardı. Bu yüzyıl sonunda Kafkasya’dan gelen ve Ordu’ya yerleştirilen göçmenler de yörede mısır, soyafasulyesi ve patates tarımını yaygınlaştırdı.
18. ve 19. yüzyıllarda Ünye önemli bir denizcilik merkeziydi. Birçok büyük yelkenli geminin bulunduğu Ünye’de, yalnızca gemicilerle ailelerinin yaşadığı “Ağalar” adıyla anılan bir mahalle vardı. Bu mahalle günümüzde de varlığını sürdürmektedir. Akdeniz ile Avrupa’nın uzak limanlarına yük taşıyan Ünyeli tekneler seferden dönünce, topların atıldığı, helvaların yapıldığı şenlikler düzenlenir, “Derya Hamamı” adıyla anılan hamamda yıkanan gemiciler daha sonra evlerine giderdi. Yelkenli gemiler yerine buharlı gemilerin kullanılmaya başlaması ve karayolu ulaşımının gelişmesinden sonra Ünye’de denizcilik geriledi.
İlde cumhuriyet öncesi yaygın olan dokumacılık, çanak-çömlek yapımı, bakırcılık, beşik yapımı ve sepet örücülüğü gibi geleneksel el sanatları, fabrika üretimi karşısında eski önemini yitirmiştir.
İlin en büyük iki kenti olan Ordu ve Ünye günümüzde, Karadeniz kıyısında yer alan başlıca ticaret ve hizmet merkezlerindendir.
İl Merkezi: Ordu
Bugünkü kentin kuzeybatısında yer alan Bozukkale yöresinde kalıntılarına rastlanan Kotyora yerleşmesi, ilkçağda Sinope adıyla anılan Sinop’tan gelen Miletli denizciler tarafından İÖ 8 . yüzyılda kurulmuş bir ticaret kolonisiydi. Yöreye Türkmenler’in gelişinden sonra Kotyora önemini yitirdi. 16. yüzyılda, şimdiki Ordu kentinin güneyinde yer alan Eskipazar köyü yakınında kalıntıları bulunan Bayramlı yerleşmesi önem kazanmaya başladı. Türkler’in kurduğu bir yerleşim yeri olan Bayramlı’nın Karadeniz kıyısındaki iskelesi de Bucak’tı. 19. yüzyılda, Ordu da denen Bayramlı sönükleşirken Bucak adlı yerleşim yeri önem kazanmaya ve gelişmeye başladı. Bunun üzerine 1869’da kaza merkezi yapılan bu yerleşmeye Bayramlı’nın öteki adı verilerek Ordu dendi. Bülbül Deresi’nin Karadeniz’e döküldüğü kesimde kurulan ve bir cami ile çarşıdan oluşan bu küçük yerleşim yeri daha sonra kıyı boyunca kuzeye ve batıdaki Boztepe eteklerine doğru gelişti.
Günümüzde dağlık alanlar nedeniyle batıya ve güneye doğru gelişemeyen kent, kıyı yolu boyunca doğuya doğru büyümektedir. Tarihsel merkezi batı kesimde kalan kentin yerleşme alanı olarak değerlendirilemeyen Boztepe etekleri ile kıyı yolu çevresi dinlenme yeri ve gezi alanı olarak kullanılır. Kentin konut alanları Bülbül ve Civil dereleri arasında yoğunlaşır. Karadeniz kıyısını izleyen karayolu kenti bölgenin öteki merkezlerine bağlar. Kentteki başlıca eğitim ve kültür kurumu Karadeniz Teknik Üniversitesi ne bağlı Ordu Meslek Yüksekokulu’dur.
Kentin nüfusu 80.828’dir (1985).
Ordu'ya İlişkin Bilgiler
Yüzölçümü: 6.001 km2.
Nüfus: 763.857 (1985).
İl Trafik No: 57.
İlçeler: Ordu (merkez), Akkuş, Aybastı, Çamaş, Çatalpınar, Çaybaşı, Fatsa, Gölköy, Gülyalı, Gürgentepe, İkizce, Kabadüz, Kabataş, Korgan, Kumru, Mesudiye, Perşembe, Ulubey, Ünye.
İlgi Çekici Yerler: Ünye Çamlığı; Çambaşı Yaylası; Çınar Suyu ve Küçükkertil orman içi dinlenme yerleri; Eskipazar köyü Bayramlı kalıntıları; İbrahim Paşa, Hamidiye ve Yalı (Aziziye) camileri; Konstantin Çeşmesi; Haznedaroğulları Konağı.
