Panama
Panama, Güney Amerika’yı Orta Amerika’ya bağlayan Panama Kıstağı üzerinde kurulu bir cumhuriyettir. Bu kıstak ya da dar kara parçası kabaca doğu-batı doğrultusunda uzanır. Ülkenin doğusunda Kolombiya, batısında Kosta Rika, kuzeyinde Karayib Denizi ve güneyinde Büyük Okyanus yer alır. Yaklaşık 620 km boyunca uzanan Panama’nın eni 50-190 km arasında değişir. Ülkenin ortasından Atlas Okyanusu ile Büyük Okyanus’u birbirine bağlayan Panama Kanalı geçer.
Ülkenin omurgasını yanardağ kökenli sıradağlar oluşturur. Dağların yamaçları tropik ormanlarla kaplıdır. Bazı yüksek yayla ve vadilerde sığır beslemeye elverişli otlaklar vardır. İklim mevsimden mevsime fazla değişiklik göstermez. Hava genellikle sıcak ve nemlidir, ülkenin kuzeyi bol yağış alır.
Burada yaşayan hayvanlar arasında, yavrularını keselerinde taşıyan uzun kuyruklu opossumları, çok yavaş hareket eden tembelhayvanları, karıncayiyenleri, birbirine eklemlenmiş sert levhalardan oluşan zırhlarıyla armadilloları ve maymunları sayabiliriz. Koylarda çok sayıda timsaha rastlanır.
Halkın çoğunluğu melezdir. Kökleri İspanyollar’a, Amerika Yerlileri’ne, köle olarak getirilen Siyahlar’a ve kanal yapımında çalışmaya gelmiş Batı Hint Adası Yerlileri’ne dayanır. Ayrıca ülkede Siyahlar, Avrupa kökenli beyazlar ve az sayıda Hintli ile Asya göçmeni de yaşar. Genellikle İspanyolca konuşulur. İş yaşamında İngilizce de yaygın olarak kullanılır. Halkın çoğunluğu Katolik’tir. 7-15 yaş arasında eğitimin zorunlu olmasına karşın, nüfusun yaklaşık altıda biri okuma yazma bilmez. Panama’da, biri başkent Panama’da olmak üzere iki üniversite vardır.
Panama kenti kanalın Büyük Okyanus girişine yakın bir yerde kuruludur. Kentte eski İspanyol mimarisi ile modern yapılar ve doğuya özgü pazaryerleri iç içedir. 18. yüzyıldan kalma katedralin kubbeleri sedef kaplıdır. Panama kentinin limanı Balboa’dır. San Miguelito ülkenin ikinci büyük kentidir. Öbür önemli kentler, kanalın Atlas Okyanusu girişindeki Colón ile David’dir.
Sanayi ve Tarım
Panama’nın gelirinin büyük bölümü Panama Kanalı’ndan sağlanır. Kanaldan geçen gemiler geçiş ücreti öder. Kanal turistlerin de ilgisini çeker. Panama, birçok büyük bankanın açtığı şubelerle dünyanın önemli bankacılık merkezlerinden biri olmuştur.
Temel ürünleri muz, şekerkamışı, kahve, kakao, hindistancevizi, abaka (manilakeneviri), mısır ve pirinçtir. Panama’nın bakır yatakları dünyanın el değmemiş en büyük bakır rezervlerini oluşturur. Ülkede çimento ve tuzdan başka, küçük işletmelerde gıda maddeleri, giysi, deri ürünleri ve ev eşyaları üretilir. Colón’daki büyük petrol rafinerisinde Venezuela’dan satın alınan ham petrol işlenir. Karides avcılığı bir başka gelir kaynağıdır. Panamerikan Karayolu’nun Panama bölümü henüz tamamlanmamıştır. Kanalın hemen yanından kıstağı boydan boya geçen kara ve demiryollarına karşılık, öbür yörelerde yollar iyi değildir. Birçok gemi kendi ülkesinin bayrağı ile değil, Panama bayrağı ile seyreder, çünkü gemilerin resmi kayıtlarının Panama’da yapılması kendi ülkelerinde yapılmasından daha ucuzdur. Tocumen, Panama kenti yakınlarında önemli bir havalimanıdır.
Tarih
Panama’nın gerçek halkı Kunalar, Guaymiler, Çokolar ve başka Yerli kabilelerden oluşuyordu. Bölgeye Avrupalı kâşifler 16. yüzyılın başında geldi. İspanyol Vasco Nünez de Balboa 1513’te Panama Kıstağı’nı geçerek Büyük Okyanus’u ilk gören Avrupalı oldu. İspanyollar Panama kentini kurdular ve kıstağı boydan boya aşan yolu açtılar. Bu yoldan, yük hayvanları ve kölelerden oluşan kervanlarla Güney Amerika ve Filipinler’deki İspanyol kolonilerinde ele geçirdikleri altın ve gümüş hâzineleri taşıdılar. Karayib Denizi kıyılarından yola çıkan İspanyol kalyonları bu hâzineleri Avrupa’ya götürdü. Bu dönemde sık sık korsan saldırıları olurdu.
Bugün Ekvador, Kolombiya, Panama ve Venezuela topraklarında yaşayan halkın Simön Bolıvar’ın önderliğinde İspanyollar’ı ülkelerinden çıkarmasından sonra, 1821 ’de Panama bağımsızlığını ilan etti ve birkaç ay sonra bir eyalet olarak Kolombiya ile birleşti. 1879’da Panama’da kanal açılması ciddi olarak gündeme geldi. Fransa, İngiltere ve ABD bu konuyla yakından ilgilendiler. Panama 1903’te ABD desteği ile Kolombiya’dan ayrıldı. Aynı yıl kanalın açılma ve işletilmesini ABD’ye bırakan bir antlaşma imzaladı. Ayrıca, ülkede karışıklık çıkarsa ABD’ye müdahale hakkı da tanıdı. ABD bu hakka dayanarak birçok kez Panama'ya askeri müdahalede bulundu. Panama'nın siyasal yaşamında huzur ve denge sağlanamadı. Askeri darbeler, hileli seçimler sürdü. 1982’de Ulusal Savunma Güçleri’nin başına geçen General Manuel Antonio Noriega, seçimle gelmiş ülke yöneticilerini hiçe sayarak Panama’yı fiilen yönetmeye başladı. Adı uyuşturucu kaçakçılığına, adam öldürme olaylarına ve çeşitli yolsuzluklara karışan Noriega, ABD’nin uyguladığı mali ambargoya karşın, gücünü baskıyla korudu.
1989 Mayıs’ında genel seçimleri geçersiz sayarak kendi adayını başkan ilan etti. Noriega yönetimi Aralık 1989’da ABD güçlerinin Panama’yı işgal etmesiyle son buldu.
Panamaya İlişkin Bilgiler
Yüzölçümü: 77.082 km2.
Nüfus: 2.370.000 (1989).
Yönetim: Bağımsız cumhuriyet.
Başkent: Panama.
Doğal Yapı: Yoğun yağış alan kıyı ovaları, içerlerde yükselerek sık ormanlarla kaplı yüksek vadiler ve yaylalar oluşturur. Batıda Kosta Rika sınırına yakın yerlerde yükseklikleri 3.400 metreye ulaşan volkanik dağlar vardır.
Başlıca Ürünler: Petrol ürünleri, muz, kakao, hindistancevizi, tütün, abaka, kauçuk, pirinç, kahve, şekerkamışı, maun, sığır ve karides.
Önemli Kentleri: Panama, San Miguelito, Colón , David.
Eğitim: Çocukların 7-15 yaş arası okula gitmesi zorunludur, ama okuma yazma bilmeyen sayısı yüksektir.
