Tarım Makineleri
Çağdaş makineler çifçilerin daha az emek harcayarak daha nitelikli ürünler üretmelerini ve ürettiklerini pazara daha hızlı ulaştırmalarını olanaklı kılar. Örneğin, buğday hasadının elle yapıldığı dönemlerde, tüm tahılların biçilip harmanın kaldırılması ve ürünün emin bir yerde depolanması aylarca sürüyordu. Bu süre içinde kötü hava koşulları ekine zarar verebiliyordu. Oysa günümüzde modern makinelerle gerçekleştirilen hasat işlemi birkaç gün sürmektedir. Makineler toprağı sürme, ekme, dikme, ilaçlama ve gübreleme gibi başka alanlarda da gelişmeler sağlamıştır.
Temel tarım makinesi traktördür; traktöre çeşitli amaçlar için özel aletler takılabilir. Çiftçiler tek bir işlem için, örneğin yalnızca harman kaldırmak için tasarlanmış özel makinelerden ve süt sağma ya da tanelerin kurutulması gibi işler için çiftlik binalarında bulunan başka makinelerden yararlanabilirler. Tarım da en çok kullanılan makinelerin bazıları bu maddede tanıtılmış ve yaptıkları işe göre sınıflandırılmıştır.
Toprağın Hazırlanması
Her yıl yeni ekin ekilmeden önce toprağın hazırlanması gerekir. Hazırlığın çeşitli aşamalarında farklı makineler kullanılır. Bunlardan ilki, toprağın yüzey katmanını altüst ederek alttaki toprağın hava ve güneşle temas etmesini sağlayan pulluktur. Bu işlem sırasında aynı zamanda, otlar ve eski ekinin artıkları da toprağa gömülür ve çürüyerek toprağı zenginleştirir. Pulluk hareket ederken toprağı yararak “karık” denen bir iz açar. Pulluk toprağı, çelikten yapılmış sivri uçlu bir uç demiri ve bu uç demirinin üstünde ve ön tarafında bulunan ve karık açan keskiyle yarar. Keskinin arkasında, yarılan toprağı altüst ettikten sonra karığın üstüne bırakan, geniş kıvrımlı bir pala biçimindeki kulak bölümü bulunur.
Hava toprağın parçalanıp ufalanmasına yardım eder, ama tohumun ekilmesinden önce toprağın iyice işlenmesi, büyük toprak parçalarının (kesek) ufalanarak yüzeyin düzgünleştirilmesi gerekir. Buna toprağı tava getirmek denir ve bu işlem için birçok alet kullanılır.
Keseklerin ufalanıp toprağın tava getirilmesinde kültivatör ve tırmık kullanılır. Bunlar, kıvrık metal tırnakları olan güçlü, ağır aletlerdir. Bu tırnaklar aşağı yukarı hareket ettirilebilir ve böylece alet daha derinlere batabilir ya da yalnızca yüzeydeki toprağı işler. Değişik türden işlemler için değişik tipte tırmıklar kullanılır. Tohum ekme işleminden sonra tohumları örtmek, ot yolmak, sertleşmiş yüzeyi kırmak, ölü ot ve yosunları söküp atarak çayırlık yerleri iyileştirmek için de tırmıklardan yararlanılır.
Pullukla sürülüp kültivatör ve tırmıkla tava getirilen toprak, bazen tohum ekilmeden önce iyice sıkıştırılır. Bu işlemde merdanelerden yararlanılır. Merdanelerde, toprağın üzerinden geçerek taneleri aşağı bastıran, tekerleğe benzer bir dizi metal halka bulunur. Bu aletler bazen bahar aylarında, bitki köklerinin çevresindeki toprağı sıkıştırmak amacıyla yeni ekilmiş tahıl tarlalarında kullanılır.
Gübreleme ve Sulama
Tohum ekilmeden önce çoğunlukla toprağa doğal ve kimyasal gübre verilir; böylece fideler büyümeye başladığında, çok sayıdaki gerekli besinden yoksun kalmamış olur. Gübre, dağıtıcı denen ve iki tekerlek arasına yerleştirilmiş uzun bir kutu biçimindeki bir aygıttan serpilir. Kutuya doldurulan gübre, makine hareket ederken kutunun dibindeki deliklerden toprağa dökülür. Sonra ya kültivatörlerle toprağa karıştırılır ya da yağmurların etkisiyle toprağa işlemesi için yüzeyde bırakılır. Çiftlik hayvanlarının dışkılarından oluşan çiftlik gübresi kalın ve ağır olduğundan, bu tür gübrelerin serpilmesinde daha farklı dağıtıcılar kullanılır. Dağıtıcı hareket ederken gübre deponun dibindeki zincirli bir taşıyıcıyla arkaya sıyrılır, burada dövücülerle parçalandıktan sonra döner kanatların yardımıyla toprağa serpilir.
Kurak bölgelerde ekinlerin yetişmesi için toprağın sulanması gerekir. Tarlalara su vermek için pompa kullanılabilir. Ayrıca suya kim yasal gübre eklenebilir.
Tohumun Ekilmesi
Tohumlar ve fideler toprağa genellikle sıralar halinde ve toprak oyularak ekilir. Bu işlem de, istenen miktardaki tohumu ya da fideyi belirli aralıklarda ve derinlikte toprağa bırakan çeşitli ekme makineleri kullanılır. (Tohum ekme makinelerine mibzer denir.) Otsu bitkilerin tohumları bazen mibzerlerle, bazen de tohumu toprağa döndürerek fırlatan serpme makineleriyle ekilir.
Başka ekinler için özel makineler kullanılır. Mısır ekme makineleri çok sayıda tohumu bir arada tutar, bunları çiftçinin istediği derinlik ve aralıklarda eker. Bu makineler aynı anda birkaç sıra birden ekebilir. Patates ekme makinesi ise tek bir hareketle aynı anda birkaç sıra ekebilir. Patatesler önce makinenin oluğuna, buradan da düzenli aralıklarla topraktaki karığa dökülür. Makinenin ayrıca, bir tanesi toprakta karık açmak için olukların önüne, öbürü de karığı kapamak için arkasına yerleştirilmiş iki pulluğu vardır. Bu normal bir pulluğa benzer, ama uç demirinin iki yanında birer kulak vardır; bunlar toprağı her iki yana atarak, karığın ortasında patateslerin gömülmesi için bir kanal oluşturur.
Zararlı Otların ve Hayvanların Yok Edilmesi
Ekin büyürken, sağlıklı bir bitkinin gereksinim duyduğu ışık ve besini harcayan yabani otlardan uzak tutulması gerekir. Ekin ekilmeden önce toprak iyice karıştırılarak yabani otların büyümesi önlenebilir, ama otlar çok çabuk büyüdüklerinden çoğu kez ekinler büyürken otların öldürülmesi gerekir. Tahıl (buğday, arpa, yulaf ve çavdar) sıraları sadece 15 cm aralıklı olduğundan, ekinin arasındaki toprağı karıştırmak olanaksızdır; bu nedenle gerekirse bu tür ekinlere ot öldürücü sıvı ilaç püskürtülür. Şekerpancarı ve sebze gibi geniş aralıklarla ekilen ekinlerde çapalamak olanaklıdır. Değişik ekinler için özel kültivatörler ve mekanik döner çapalar geliştirilmiştir. Bunlar bir traktörle çekilir ve ekine zarar vermeden yabani otları yolar. Bu makineler aynı anda 12 sırayı birden işleyebilir.
Bitkiler ölüme ya da hastalıklara neden olabilecek böcek ve zararlıların saldırısına uğrayabilirler. Bu tür saldırılara karşı ekinlere sıvı ya da toz halinde ilaç püskürten makineler kullanılır.
Ürün Hasadı
Yılın ilk devşirilen (kaldırılan) ekini genellikle buğdaygillerdir; bunların kesilmesinde orak makinesi kullanılır. Traktörle çekilen bu makinenin toprağa yakın, üçgen biçimli bir dizi keskin bıçağı vardır. Hareket edince bu bıçaklar ürünü yaklaşık 1,5 metre eninde kuşaklar halinde keser. Kesim den birkaç gün sonra da, altı kurusun diye bu kuşaklar altüst edilir. Sonra kurumuş ot ya da saman balya makinesiyle toplanır, balya halinde sıkıştırılır, bağlanır ve yere bırakılır. Yem bitkileri, hızla dönen bir dizi döveni olan bir hasat makinesiyle kesilir. Bu makine hem ürünü keser, hem de kestiklerini bir bacadan yukarı atarak makinenin yanında ilerleyen römorka doldurur. Römork da dolunca ürün siloya götürülerek boşaltılır.
Yazın sonuna doğru buğday başakları olgunlaşınca, tarlalarda çalışan çok sayıda biçerdövere rastlanır. Biçerdöverler orak makinesine benzer ve ürünü aynı biçimde keser; ama onlardan daha karmaşık makinelerdir, çünkü aynı zamanda tahılın sapını samandan ayırır. Biçerdöverler kendinden motorludur (öz itmeli) ve ekinleri 5 metre genişliğindeki şeritler halinde keser. Başakları döverek taneleri çıkarır, bunları üzerlerindeki depolara aktarır ve depo dolduğunda ürünü römorklara boşaltır. Ekini biçtikten sonra dövmeyip yalnızca balyalayarak yere bırakan daha basit makinelere biçerbağlar denir.
Biçerdöver kullanılırsa, tanelerin başka bir yere taşınmadan önce kurutulup temizlenmesi ve sınıflandırılması gerekir. Temizleme ve sınıflandırma genellikle, ot tohumlarını, pisliği ve tozu uzaklaştırarak nitelikli taneleri küçük ve bozuk tanelerden ayıran bir makineyle yapılır.
Kök bitkilerin hasadı buğday hasadından sonra yapılır. Ekini kaldıran patates hasat makineleri, patatesleri taşlardan ve keseklerden ayırırken aynı anda temizler. Daha basit ve ucuz makineler de vardır. Bunlar patatesleri söker ve toprağa bırakır, patatesler daha sonra elle toplanır.
Şekerpancarı daha derinde yetişmekle birlikte, patates gibi toplanır. Şekerpancarının tepesi kesilerek sığır ve koyunlara yem olarak verilir.
Başka ekinleri kesip toplamak için çeşitli hasat makineleri kullanılır. Şeker kamışını kesmek için de çeşitli makineler geliştirilmiştir. Bunlardan biri, kamışı dibinden keserek sapları sıralı bir biçim de dizer, başka bir makine de toplar. Farklı türden bir başka makine ise, kamışı kestikten sonra küçük parçalar halinde doğrar. Daha sonra ürün bir arabaya atılır ve bir pervanenin yardımıyla yapraklar saplardan ayrılır. Hawaii’de kullanılan bir başka makine türü ise, bitkinin saplarını ve kökünü artıklarla ve taşlarla birlikte toplar, bunlar daha sonra birbirinden ayrılır.
Mısır hasadı, biçerdöverle yapılan taneli tahıl hasadından farklıdır. Mısır hasat makineleri koçanı bitkiden ayırır ve aynı anda içinde döver.
Şarap yapımında kullanılacak üzümlerin hasadı için de özel makineler geliştirilmiştir. Asmalar kesintisiz sıralar halinde ekilir, böylece makine asmaların üstünden geçerken üzümleri koparır, bunları yapraklardan ve dallardan ayırır. Sonra üzümler kamyonlara yüklenir ve şarap fabrikalarına götürülür. Burada üzümler sıkılarak suyu çıkarılır. Şarap yapımı sürecinin tamamı makinelerle gerçekleştirilebilir.
Ağaçlarda yetişen meyveler de, ağacı tutup sallayan ve böylece meyvelerin aşağıya serilmiş örtüye düşmesini sağlayan mekanik kollu makinelerle toplanabilir.
Tarım Uçakları
ABD’nin ortabatısında, Kanada’nın çayırlık alanlarında ve Avustralya ile Yeni Zelanda’nın bazı bölgelerinde mısır ve buğday ekilen alanlar çok geniş olduğundan, buralarda sulama, gübreleme ve ilaçlama işlemlerinin bir bölümü özel uçaklarla ya da helikopterlerle gerçekleştirilir. Bazı yerlerde tohum ekme bile havadan yapılır.
Elektrikli Makineler
Elektrikli süt sağma makinesinin geliştirilmesiyle birlikte mandıracılıkta yeni bir çığır açıldı. Bu makinede, lastik kaplı metal tüpler ineğin memelerine bağlanır ve tıpkı buzağının emmesi gibi ineğin sütü sağılır. Bir kişi çok sayıda süt sağma makinesini denetleyebildiğinden, sağım işlemi elle yapılana oranla çok daha çabuk gerçekleştirilir. Elektrikli aletlerle çabuklaşan bir başka işlem de koyunların yününün kırkılmasıdır.
