Aydın
Aydın, Batı Anadolu'da EgeİBölgesi sınırları içinde il. Yüzölçümü 8 007 km², nüfusu 1990 sayımına göre 824 816, merkezi Aydın kenti olan Aydın ilinin 17 ilçesi vardır: Merkez, Bozdoğan, Buharkent, Çine, Germencik, İncirliova, Karacasu, Karpuzlu, Koçarlı, Köşk, Kuşadası, Kuyucak, Nazilli, Söke, Sultanhisar, Yenihisar, Yenipazar.
Batıda Ege denizine komşu sayılan, güneyde Muğla, doğuda Denizli, kuzeyde İzmir illeriyle, kuzeydoğuda da kısa bir sınırla Manisa iliyle sınırlı olan Aydın ilinin orta kesiminde doğu-batı doğrultulu Büyük Menderes vadi oluğu bulunur. Aydın ilinin ekonomik bakımdan can damarı olan Büyük Menderes ovasının tabanı, kalın bir alüvyon tabakasıyla kaplıdır; genişliği, doğudan batıya doğru artar. Doğuda Buharkent dolaylarında 2 km kadar olan genişlik, Kuyucak önlerinde 5 km, Aydın önlerinde 10 km, Germencik önlerindeyse 15 km kadardır.
İlin kuzey kesiminde yer alan Aydın dağlarıda, doğu-batı doğrultusunda uzanırlar. En yüksek noktası 1 800 m'yi aşan bu dağlar, Aydın-İzmir il sınırı üstünde yer alır. Aydın ilinin önemli dağ kütlelerinden biri de, Söke ovası üstünde yükselen Samsun dağıdır. İki yamacı da dik bir duvar biçiminde olan bu dağ, bütünüyle Dilek yarımadası adı verilen ve Sisam adasına doğru uzanan yarımadayı oluşturur. Yarımada, bir "Ulusal Park" haline getirilmiştir (Dilek Yarımadası Ulusal Parkı).
İlin Büyük Menderes ovası güneyinde kalan kesimini, Menteşe yöresinin kuzey kenarı oluşturur. Dağlık olan bu kenar, güneydoğu-kuzeybatı doğrultulu geniş vadilerle yarılmıştır.
Aydın ilinin orta kesiminde yer alan ovalık alanda ve ilin kıyı kesiminde, kışlar ılık, yazlar sıcak geçer. En soğuk ay ortalaması, kıyıdan içeri doğru Kuşadası'nda 8,8 °C, Aydın'da 8,1 °C, Nazilli'de 7,6 °C'tır. En düşük sıcaklıklar, kıyıdan içeri doğru Kuşadası'nda -7,1 °C (15.1.1968), Aydın'da-11 °C (4.1.1942), Nazilli'de -15,1°C tır(3.1.1942). En sıcak ay ortalamaları, kıyıdan içeri doğru artar. Kuşadası'nda görülen 25,2 °C'a karşılık, Aydın'da 28 °C, Nazilli'de 28,6 °C olur. Bu üç meteoroloji istasyonunda günümüze kadar kaydedilen en yüksek sıcaklıklar, Kuşadası'nda 41,5 °C (10.7.1968), Aydın'da 43 °C (24.8.1958), Nazilli'de 42,8 °C'tır (10.8.1948). Yıllık yağış ortalamaları, genellikle 60-70 cm arasındadır (Nazilli'de 611 mm, Kuşadası'nda 659 mm, Aydın'da 677 mm). Yalnız Söke'de, bir metreyi aşar (1 002 mm). Yağış, mevsimlere düzensiz olarak bölünür: Aydın'da yıllık yağışın yarıdan çoğu kış aylarında düşer. Yaz mevsiminin yağış payıysa, yalnızca yüzde 2,5'tur.
Aydın ilinin akarsuları, Büyük Menderes ekseninde toplanarak Ege denizine dökülür. Büyük Menderes'e kuzeyden karışan sular, küçük derelerdir; güneyden gelenlerse Menteşe yöresinden doğan daha uzun boylu akarsulardır: Karacasu; Akçay; Çine suyu; vb. Bunlardan Akçay üstünde, önemli barajlarımızdan biri (Kemer barajı) yer alır. Yüksekliği 116 m, tepe uzunluğu 300 m olan bu barajın arkasındaki baraj gölünün uzunluğu 15 km, en geniş yeri 2,5 km, yüzölçümü 14 km²'dır. Kemer barajı ve hidroelektrik santralı, 1958 yılında hizmete açılmıştır. Bu önemli kuruluş, elektrik üretiminin yanı sıra, Büyük Menderes taşkınlarının şiddetini azaltmakta, toprağın bir bölümünü su baskınlarından korumakta ve 38 000 hektarlık toprakların sulanmasını sağlamaktadır.
ilin tek önemli gölü Bafa gölüdür. Aydın-Muğla il sınırı üstünde bulunan bu göl, eski bir körfezin ön kesiminin, Büyük Menderes'in taşıdığı alüvyonlarla tıkanması sonucunda oluşmuştur (yüzölçümü 60 km²).
İlin alçak kesimlerinde doğal bitki örtüsü, maki görünümündedir. Yalnız, yer yer orman örtüsünün deniz kıyısından başlayarak bazı dağları bütünüyle kapladığı da görülür. Sözgelimi, Dilek yarımadasındaki kızılçam ormanları, deniz düzeyinden başlayarak Samsun dağının tümünü kaplarlar. İlin kuzeyindeki Aydın dağlarında küçük bir sarıçam ormanı bulunur. En sık ormanlara, güneydeki Menteşe yöresi dağlarında raslanır.
1990 sayımının sonuçlarına göre, Aydın ili sınırları içinde 824 316 kişi yaşamaktadır. 1985-1990 arasında yıllık nüfus artış hızı il merkezinde ve ilçe merkezlerinde %o 27,25, kırsal kesimde 15,8, ortalama 20,72 olarak, Türkiye ortalamasının (‰22,71)biraz altında gerçekleşmiştir.
AYDIN EKONOMİSİ
Aydın ili topraklarının yaklaşık olarak yarıya yakınını, ekili-dikili alanlar oluşturur. Dikili alanlar, ekili alanlardan daha çok yer tutar. Bütün il yüzeyinin % 22'si, dikili alanlara ayrılmıştır. Bunun nedeni, zeytin ve incir ağaçlarının geniş topraklara yayılmış olmasıdır. Zeytin ağacı sayısı bakımından Aydın, bütün Türkiye illeri arasında ilk sırayı alır. Büyük Menderes vadisinde zeytin ağaçlarının denizden oldukça içerilere, Nazilli yakınlarına kadar sokulduğu görülür. İncir ağacı sayısı bakımından da Türkiye rekoru Aydın ilindedir. İncirlikler, Büyük Menderes vadisinde çok yer tutmakta, Söke'den başlayarak Germencik-İncirliova-Aydın-Nazilli arasında büyük önem kazanmakta ve bu ovanın doğusunda il sınırına kadar sıklığını korumaktadır. İlde çok sayıda portakal ağacı ile mandalina ağacı da vardır. Aydın ile Nazilli arasındaki Sultanhisar'da portakal yetiştiriciliğinin geçmişi oldukça eskidir.
Ekili alanlarda sanayi bitkileri geniş yer tutar. Bunlar arasında pamuk en başta gelir. İlde pamuk ekimine ayrılan alanlar tahıla ayrılan alanlardan daha çok yer tutar. İkinci sıradaki sanayi bitkisi tütündür. Tütün, daha çok ilin Söke ve Çine ilçelerinde ekilir. Tahıl ürünleri içinde buğday baş sırayı alır.
Ekili-dikili alanların geniş yer tutması otlakların zararına olmuş, bunun sonucunda da hayvancılık sınırlı kalmıştır.
Aydın ilinde önemli yeraltı gelir kaynağı yoktur. Merkezi Nazilli ve Söke ilçelerinde işletilen linyit yatakları ile Germencik ilçesi sınırları içinde ilkel yöntemlerle işletilen cıva madeni dışında, madene raslanmaz.
Aydın ilinde yaygın olan sanayi kuruluşları, tarım üretiminin yapısına bağlı olanlardır: Zeytinyağı, sabun, çırçır, dokuma fabrika ve atölyeleri. Büyük kuruluş olarak Nazilli Basma Fabrikası, Aydın Tekstil Fabrikası ve Söke Çimento Fabrikası sayılabilir.
AYDIN İLİ ULAŞIM
Türkiye sınırları içinde ilk yapılan demiryolu, 1856'da bir İngiliz şirketi tarafından döşenmesine başlanılan İzmir-Aydın hattıdır. Bu hat, Büyük Menderes vadisini izlemiştir. Ayrıca, yola paralel bir karayolu da, ili batı-doğu doğrultusunda keser. Bu yoldan Menteşe yöresine dört yol iner: Söke-Milas-Didim, Aydın-Muğla, Nazilli-Bozdoğan, Kuyucak-Karacasu yolları. Söz konusu yollar, Aydın il sınırları içinde bulunan Miletos, Didyma, Priene, Magnesia, Afrodisias, Alabanda, Alinda gibi eski kent kalıntılarını görmek isteyen turistlere kolaylık sağlayacak nitelikte iyi yollardır.
