Kekik
Kekik dendiğinde hemen herkesin aklına kurutulup toz haline getirildikten sonra yemeklerde baharat olarak kullanılan bir bitki gelir. Oysa kekik, ballıbabagiller familyasının Thymus cinsinde yer alan 400 kadar çokyıllık otsu bitki türünün ortak adıdır. Avrupa ve Asya’daki kurak tepelerde, taşlı yamaçlarda bulunan kekiklerin Türkiye’de de kendiliğinden yani yabani olarak yetişen pek çok türü vardır. Ama, ülkemizde “kekik” adıyla satılan baharat genellikle bu türlerden değil, gene aynı familyanın Origanum cinsindeki bitkilerden elde edilir. Kokusu gerçek kekiklere benzeyen bu bitkinin de yaprak ve dallarında aynı gerçek kekiklerde olduğu gibi keskin kokulu uçucu bir yağ bulunur. İşte, insanlar için yararlı özellikler taşıyan bu yağdan ötürü kekik yalnızca baharat değil ilaç olarak da kullanılır.
Anayurdu Güney Avrupa olan bahçe kekiği (Thymus vulgaris) 25-30 cm boyunda, sık dallı bir bitkidir. Grimsi yeşil renkli yapraklarla donanmış dalların ucunda pembe-beyaz renkli, minik çiçekler açar. Çok eskiçağlardan beri baharat olarak kullanılan bu türün çiçekli dallarından ayrıca, hem antiseptik ve idrar söktürücü ilaç olarak yararlanılır, hem de “kekik yağı” denen uçucu bir yağ çıkarılır. Bileşiminde başlıca timol ve karvakrol adı verilen kimyasal bileşiklerin yer aldığı bu yağ antiseptik ve solucan düşürücü olarak kullanılır; bundan çıkarılan timol maddesi de bazı kozmetik ürünlerine ve diş macunlarına katılır. İşte bu yüzden Avrupa’nın bazı ülkelerinde bahçe kekiği tarımı yapılır. Ülkemizde ise tarımı yapılmadığı gibi yabani olarak da yetişmez. Buna karşılık, kır kekiği ya da kaya kekiği (Thymus serpyllum) ile beyaz kekik (Thymus capitatus) Anadolu’nun pek çok yöresinde kendiliğinden yetişir.
Türkiye’de baharatçılarda kekik adıyla satılan bitkilerin başında İstanbul kekiği (Origanum heracleoticum) ve İzmir kekiği (Origanum onites) gelir. Her ikisi de Batı Anadolu’ da yetişen bu türlerden aynı gerçek kekiklerde olduğu gibi “kekik yağı” çıkarılır.
Anadolu’da kokusu ve görünümü nedeniyle karabaş kekik adı verilen bir türün (Thymbra spicata) kurutulmuş çiçekli dallarından ise çay hazırlanır.
