Kırıkkale
15 Haziran 1989’da eskiden Ankara iline bağlı olan Kırıkkale, Delice, Keskin ve Sulakyurt ilçelerinin sınırları içinde kalan topraklarda Kırıkkale ili kuruldu.
İç Anadolu Bölgesi’nin kuzey kesiminde yer alan Kırıkkale ili, doğuda Çorum ve Yozgat, güneydoğu ve güneyde Kırşehir, batıda Ankara, kuzeyde Çankırı illeriyle çevrilidir.
Doğal Yapı
Büyük bölümü orta yükseklikteki dalgalı düzlüklerden oluşan Kırıkkale ili toprakları, akarsu vadileriyle parçalanmıştır. İl topraklarının kuzey kesimini Karagüney Dağı, güney kesimini ise Dinek (Denek) Dağı engebelendirir. Bu dağların yüksekliği 2.000 metreyi bulmaz.
İl topraklarından kaynaklanan sular, Kızılırmak aracılığıyla Karadeniz’e ulaşır. Bu suların oluşturduğu Kılıçözü Deresi doğuda bir süre doğal sınır oluşturan Delice Irmağı’na, Çoraközü Deresi de batıda yer yer doğal sınır oluşturan Kızılırmak’a katılır. Kılıçözü Deresi ise ilin güney ve güneydoğusunda doğal sınır oluşturur. Güneyde Kızılırmak’ın il sınırına ulaştığı noktada enerji üretimi amacıyla kurulan Kesikköprü Barajı yer alır. Kızılırmak üzerinde gene enerji üretimi amacıyla kurulan Kapulukaya Barajı’nın ardında suların birikmesiyle bir yapay göl oluşmuştur. İl sınırları içinde önemli bir doğal göl yoktur.
Kırıkkale ili, en fazla ilkbaharda yağış alan İç Anadolu Bölgesi’ne özgü kara ikliminin etkisi altındadır. Kışları soğuk ve kar yağışlı, yazlar sıcak ve kurak geçer. İlin doğal bitki örtüsü bozkır (step) görünümündedir. Orman açısından oldukça yoksul olan ilin dağlık kesimlerinde meşe topluluklarına rastlanır.
Tarih
Kırıkkale ili topraklarının Hititler döneminden günümüze kadar yerleşme alanı olduğu bilinmektedir. Keskin ilçesine bağlı Ceritkale ve Göçbeyli köylerindeki kalıntılar Hititler’in burada yerleşim yerleri kurduğunu göstermektedir. İlkçağda Anadolu’daki Galatya (Galatia) bölgesinin sınırları içinde yer alan Kırıkkale yöresinde bulunan başlıca yerleşim yeri bugün Delice-Kırıkkale sınırında bulunan Eccobriga’ydı. Bu dönemde Ankara’yı (Ankara) doğusundaki Tavion’a bağlayan yol Eccobriga’dan geçerdi. Daha sonraki tarihine ilişkin yeterli bilgi olmayan Kırıkkale yöresine Türkmenlerin gelmeye başlaması, 11. yüzyıl sonlarına rastlar. 1127’de Danişmendliler’in egemenliğine giren yöre 1143’te Anadolu Selçuklu Devleti'nin dağılma döneminde bir süre karmaşa içinde kaldı. Daha sonra 1134’te Osmanlı İmparatorluğumun sınırları içine giren bu topraklar kısa bir süre Karaman egemenliğinde kaldı. 1361’de yeniden Osmanlılar’ca ele geçirildi. 1402 Ankara Savaşı’ndan sonra yöreye Timur egemen oldu. 1413’te Anadolu’nun birliğini sağlayan Fatih Sultan Mehmed tarafından yeniden Osmanlı topraklarına katıldı. Hayvancılıkla uğraşan Türkmenler’in yaşadığı Kırıkkale yöresine 19. yüzyılda Balkanlar’dan gelen göçmenler yerleştirildi. Bu yüzyılda yöredeki başlıca yerleşim yerleri Denekmadeni, Hasandede ve Yahşihan kasabalarıydı. Bu yöre, 19. Yüzyıl sonlarında Ankara vilayetinin sınırları içindeydi. Keskin yöresi 19. yüzyıl sonlarında, Kırıkkale yöresi 1944’te, Delice ve Sulakyurt yöreleri ise 1960’ta ilçe yapıldı.
Ekonomi
Yaklaşık üçte ikisi ilçe merkezi kent ve kasabalarda yaşayan Kırıkkale ili halkı geçimini sanayi ve tarımdan sağlar. Kırıkkale’de sanayinin gelişimi, savunma sanayisine ilişkin bazı önemli tesislerin burada kurulmasına karar verilmesiyle başladı. İldeki bu tesisler Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MKE) tarafından işletilir. Kuruma bağlı başlıca işyerleri Silah ve Tüfek, Mühimmat, Çelik, Çelik Çekme Boru, Pirinç, Elektrik Makineleri ve Barut fabrikalarıdır. 1950'den önce Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü'ne bağlı olan bu fabrikaların en çok tanınan ve bilinen ürünü “Kırıkkale tüfeği” adıyla bilinen piyade tüfeğidir. Üretimine 1939’da başlanan Kırıkkale tüfeği, Alman yapısı mavzerlerin yerli uyarlaması olan bir silahtır. Kırıkkale ilinde yer alan bir başka önemli sanayi tesisi de Bahşili kasabası yakınında kurulup 1987’de işletmeye açılan Orta Anadolu Rafinerisi’dir. 447 km uzunluğundaki Yumurtalık-Kırıkkale Boru Hattı’ndan pompalanan ham petrol, Türkiye Petrol Rafinerileri AŞ’ye (TÜPRAŞ) bağlı olan bu rafineride arıtılır. Kırıkkale ilinde yer alan öteki sanayi kuruluşları unlu ürünler, şarap, tuğla ve kiremit fabrikalarıdır.
Kırıkkale ilinde yetiştirilen başlıca bitkisel ürünler buğday, arpa, şekerpancarı ve ayçiçeğidir. İlin tarımsal alanlarında geniş yer tutan bağlardan çok miktarda üzüm elde edilir. Sebze üretimi de tarımsal etkinlikler arasında yer alır.
Önemli uğraşlardan biri de hayvancılıktır. En çok yetiştirilen hayvanlar koyun, Ankara keçisi ve kıl keçisidir. Kırıkkale ili topraklarında bentonit, manganez ve volframit yatakları vardır. Ülke açısından önem taşıyan bazı hava ve demiryolları Kırıkkale ilinden geçer.
İldeki başlıca kültür ve eğitim kurumu Ankara Üniversitesine bağlı Kırıkkale Meslek Yüksekokulu’dur.
İl Merkezi: Kırıkkale
Cumhuriyetin ilk yıllarında bugünkü Kırıkkale kentinin yerinde Kırık adıyla anılan 12 haneli bir köy vardı. Kurtuluş Savaşı sırasında bu köydeki silah onarım atölyesi yerine bir silah fabrikasının kurulmasıyla birlikte Kırık köyü gelişmeye başladı. Daha sonra bu fabrikanın yanında başka tesisler de kurulunca, eskiden kırsal bir yerleşim yeri olan Kırık, bir sanayi merkezine dönüştü. 1929’da bucak merkezi yapılan Kırık köyü yakınlarında yıkıntı halinde bir kale kalıntısı vardı. Gelişmesini sürdüren yerleşme 1944’te ilçe merkezi yapıldı ve adı da Kırıkkale olarak değiştirildi.
Demiryolu bağlantısının kurulmasından sonra daha da gelişen Kırıkkale’deki askeri fabrikalar, 1950’de kurulan Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na devredildi. Eskiden Kırık köyünün yer aldığı tepelik alandan eteğe doğru gelişen kentin merkezini, fabrikalarda çalışan işçiler ile memurlar için yapılan konutların yer aldığı mahalle oluşturur. Sanayileşmeye bağlı olarak yeni iş olanaklarına kavuşma umuduyla kente göç edenlerin yerleşecek konut bulamamaları gecekondulaşmaya neden oldu ve sonuçta sağlıklı olmayan bir kentsel yapı ortaya çıktı. Nüfusu 1935’te 5.000’i bulmayan kent nüfusu, 1955’te 20 bini, 1965’te 50 bini, 1975’te 100 bini ve 1985’te de 200 bini aşmıştır.
Ankara’da E-5 Karayolu ile kesişen E-23 Karayolu ve Ankara’yı Anadolu’nun doğu kesimlerinde yer alan öteki merkezlere bağlayan demiryolu kentten geçer.
Kentin nüfusu 208.018’dir (1985).
Kırıkkale İline İlişkin Bilgiler
Yüzölçümü: 4.365 km2.
Nüfus: 357.820 (1985).
İl Trafik No: 71.
İlçeler: Kırıkkale (merkez), Delice, Keskin, Sulakyurt.
İlgi Çekici Yerler: Balışeyh, Hasandede, Çarşı ve Küçük Şamil camileri; Hasandede, Koçubaba, Şeyh Mustafa Karababa, Kazancıbaba, Şeyh Sadreddin ve Şeyh türbeleri.
