Lama
Tibet dilinde “en üstün" ya da “yüce" anlamına gelen lama sözcüğü Lamacı rahip ya da keşişlere verilen addır. Budacılık'ın bir kolu olan Lamacılık, Tibet'te en yaygın dindir.
İS 7. yüzyıldan başlayarak Tibetliler Budacılık’ı benimsediler. Çin’in Tibet’i egemenliği altına aldığı 1950’lere kadar bu ülkede keşişler çok güçlüydü, manastırlar da çok yaygındı.
Çin yönetiminin lamaların dinsel etkisini kırmak için büyük çaba harcamasına karşın dinin, Tibetliler’in yaşamında bugün de önemli bir yeri vardır.
Bir Tibet manastırında yaşam oldukça yalın ve zordur. Bütün keşişler günlük ayinlere katılır. Manastırlar lüksten uzak, yiyecekler basittir. Keşişler, kendi aralarında, her birinin kendine özgü kuralları olan çeşitli tarikatlara ayrılır. En üstün tarikat dge-lugs-pa (sarı şapkalılar) tarikatıdır. Bu keşişler, giydikleri uzun sivri, sarı şapkalardan ötürü “sarı şapkalılar" olarak anılırlar. Bir lama zaman zaman düşünceleriyle baş başa kalmak için kendi başına bir mağaraya çekilir. Bazı keşişler hastalarla ilgilenir ya da kutsal resimler yaparken, bazıları da kötü ruhları uzaklaştırma görevini üstlenir.
Tibetli keşişlerin kendilerini insanların olduğu kadar, hayvanların da mutluluğuna adamaları beklenir. Bu keşişlerin düşüncelerim arındırarak başkalarına yardım etmek için gerekli güce sahip olabileceklerine inanılır. Bunu yapabilmek için de kutsal cümleleri ya da duaları binlerce kez yinelemeleri gerekir. Bu gizemli, kutsal dualar genellikle kâğıt şeritlere yazılır ve dua asalarının içine konur. Basit bir dua asası, bir sap üzerine yerleştirilmiş küçük bir döner silindirden oluşur ve elle çevrilir. Silindirin içinde üzerine kutsal kitaplardan alınan dualar ve sözlerin yazıldığı kâğıtlar vardır. Dua asasının her döndürülüşünde kâğıtlar üzerine yazılı bu sözler yinelenir. Bazı dua asaları ancak makine yardımıyla döndürülebilecek kadar büyük olur.
1959'a kadar Tibet Devletinin önderi Dalay Lama denen keşişti. Moğolca bir ad olan Dalay Lama, “Büyük Okyanus” anlamına gelir. Sarayı, başkent Lhasa’ya yukardan bakan Potala Tepesi'ndedir. Dalay Lama'nın, dünya üzerinde yaşayan en yüce insan olduğuna, acıma ve bağışlama duygularının
onun aracılığıyla tüm dünyaya yayıldığına inanılır.
Dalay Lama öldüğünde, Tibetliler onun bağışlayıcı ruhunun bir bebeğe geçeceğine ve bu bebeğin de yeni Dalay Lama olacağına inanırlar. Yerleşim birimlerinin seyrek olduğu Tibet’te böyle bir çocuğun bulunması oldukça zordur. Kâhinlere danışılır ve onların da yardımıyla istenen özellikleri taşıyan erkek çocuklar bulunur. Bu çocukların yeni Dalay Lama olabilmek için gereken niteliklere sahip olup olmadıkları araştırılır. Daha sonra en uygun görülen adayların önüne, önceki Lama'nın
çanı ile tespihi, benzerleriyle karıştırılarak konur. Lama’nın eşyalarını bulan çocuk, yeni Dalay Lama olarak kabul edilir ve daha sonraki görevleri için eğitilmek üzere Potala’ya götürülür.
1959’da Çinliler, Tibet’te çıkan ayaklanmayı bastırdı ve ardından birçok lama ülkeyi terk etti. Bu lamalar, günümüzde Kuzey Amerika, Hindistan ve Avrupa’da yaşıyor. Dalay Lama ise, durumunun giderek kötüleştiğini görünce at sırtında dağları aşarak, Hindistan’a kaçtı.
