Mısır (bitki)
Mısır, buğdaydan sonra en çok üretilen tahıldır. Mısır tarımı ilk kez çok eskiçağlarda Amerika Yerlileri’nce yapılmaya başlanmış, daha sonra Kristof Kolomb tarafından Avrupa’ya götürülmüştür.
Buğdaygiller familyasında yer alan bu değerli tarım bitkisinin ortalama 150-300 santimetreye kadar boylanan boğumlu, dik ve sert bir gövdesi, gövdenin boğumlarından çıkan dalgalı kenarları, uzun yaprakları vardır. Yaprakların dibi, boğumları bir kın gibi sarar. Mısırın çiçekleri bireşeylidir; erkek çiçekler gövdenin ucunda püskülsü başaklar halinde, dişi çiçekler ise gövdenin boğumlarında toplanmıştır. Dişi çiçekler döllenerek olgun bir tohuma, yani mısır tanesine dönüşür. Taneler koçan denen kalın, silindirik bir eksenin çevresine yan yana çok sıkı bir biçimde dizilmiştir. Her koçanın üstü, koçan yaprağı ya da gömlek denen yapraklar tarafından sıkıca sarılarak kapanmıştır. Taneleri sarı, beyaz, turuncu hatta kırmızımsı olan, değişik biçim ve büyüklükte yüzlerce mısır çeşidi geliştirilmiştir. Bol nişasta, ayrıca protein, yağ, şeker ve bazı mineralleri içeren bu taneler insan ve hayvanların beslenmesinde önem taşır. Ama vitamince yoksul olduğundan öbür tahıllara göre besleyici değeri düşüktür. Bu nedenle, yalnızca mısırla yani tek yönlü olarak beslenildiğinde başta pellagra olmak üzere bazı hastalıklar ortaya çıkar.
Dünya mısır ürününün yaklaşık yarısı Kuzey Amerika'nın ortabatı kesiminde gecelerin ılık geçtiği bol güneşli ve verimli topraklarda yetiştirilir. İtalya. Avrupa'nın doğu bölümleri, Hindistan, Çin, Mısır, Güney Afrika, Orta Amerika ve Brezilya'da da pek çok insan geçimini mısırdan sağlar. Türkiye'de ise mısır tarımının yarısından çoğu Karadeniz ve Marmara bölgelerinde yapılır. Bu iki bölgeyi Ege ve Akdeniz bölgeleri izler. Mısır ekimi yapılan 570 bin hektar alandan elde edilen ürün 2,5 milyon tondur.
Mısır bitkisi en çok ılıman iklimli yerleri sever. Ama, yapılan geliştirme çalışmalarıyla soğuğa dayanıklı çeşitleri de yetiştirilmiştir. Böylelikle daha serin iklimli yerlerde de mısır üretilebilmektedir. Bunun dışında, çaprazlama yoluyla verimi daha yüksek ve zararlı böceklere daha dirençli melez mısırlar üretilmektedir. Mısır bitkisi, sürme ya da rastık gibi bazı mantar hastalıklarına ve mısır kurduna çok duyarlıdır.
Mısırın Kullanım Alanları
Mısır en çok hayvan yemi olarak kullanılmakla birlikte, başka pek çok kullanım alanı daha vardır. Dünyanın pek çok yerinde mısır öğütülerek unundan lapa ve ekmek yapılır. Ayrıca mısır gevreği gibi yaygın olarak tüketilen bazı kahvaltılık gıdalar hazırlanır. Cin mısırı denen bir mısır çeşidinin kavrulup patlatılmasıyla büyüklü küçüklü herkesin çok sevdiği çerezlerden biri olan mısır patlağı ya da patlamış mısır elde edilir. Mısır tanelerinden ayrıca yemeklik yağ (mısırözü yağı) ve nişasta çıkarılır. Mısır şurubu denen tatlı sıvı ise tatlandırıcı olarak kullanılır, özellikle de çikolatalara katılır. Ayrıca, mısırdan posta pulları ve zarflar için zamk, yapay kauçuk ve alkol hazırlanır. Bunların dışında mısır koçanı ve saplarından kâğıt, karton, mürekkep ve gübre yapılır. Saplar yerel olarak kulübelerin çatı ve duvarlarını kaplamakta kullanılır.
